توضیحاتی درباره افت فشار مخزن پارس جنوبی؛ آری یا خیر؟
«تولید طبیعی از میدان گازی پارس جنوبی همانند تمامی مخازن گازی دنیا بر اساس سازوکار انبساط حجمی سیال است که در آن فشار مخزن هم‌زمان با آغاز تولید و متناسب با شرایط برداشت به مرور زمان افت می‌کند که این موضوع واقعیتی علمی و بدیهی و انکارناپذیر است، کما اینکه در توضیحات مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس در متن گزارش نیز به صراحت اشاره شده که افت فشار مخزن از همان روز نخست تولید آغاز شده است.
البته به نظر می‌رسد نگارنده هیچ توجهی به توضیحات اعلام‌شده در متن همان خبر نکرده، یا شناخت ابتدایی از مخازن و شرایط تولید آنها نداشته و لذا به‌گونه‌ای آغاز افت فشار مخزن را کشف و اعلام کرده است! گویی موضوعی است که به‌تازگی یا در سال‌جاری رخ داده، یا اینکه مخزن تاکنون ملاحظه بهره‌بردار را کرده و برای آغاز افت فشار خود، منتظر تأیید رسمی و اعتراف بهره‌بردار مانده است.
به هر روی، درباره مباحث مطروحه اخیر، نکته مهمی مبنی بر تفکیک بین دو موضوع کاهش تولید و افت فشار قابل‌توجه است.
مادامی که حداقل فشار موجود در مخزن به حدی بالا باشد که میزان سیال تولیدی در سطح حداکثر طراحی ممکن، قابلیت انتقال به سکو، خط لوله دریایی و پالایشگاه خشکی را داشته باشد، تولید ثابت مانده و فشار به‌صورت تدریجی دچار افت می‌شود که وضع مخزن پارس جنوبی از ابتدا تابه‌حال این‌گونه بوده است، بنابراین تولید و برداشت حداکثری از عمده سکوهای پارس‌جنوبی در سال‌های گذشته (هم‌زمان با افت تدریجی فشار) صورت‌گرفته و در مجموع تولید کلی از میدان (با حفاری چاه‌های جدید و تکمیل و راه‌اندازی سکوها در سه سال اخیر) افزایش بسیار زیادی یافته و در سال ۱۳۹۹ نیز به حداکثر میزان خود رسیده و حفظ شده است. شاهد این موضوع، تحقق حداکثری میزان تولید تکلیفی و برنامه‌ای و حتی فراتر از آن در میدان پارس جنوبی است، به‌نحوی‌که در دو ماه گذشته گاه تا بیش از ۲ درصد نسبت به برنامه و تعهد، تولید بیشتری صورت‌گرفته و پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۰ نیز با تأمین لوله‌های درون‌چاهی و تکمیل معدود چاه‌های باقیمانده به همراه آغاز برداشت از فاز ۱۱ پارس جنوبی، به بیشترین رکورد تاریخی خود برسد.
بنابراین در عمل نه‌تنها افت تولیدی رخ نداده که منجر به کاهش گازرسانی شود، بلکه تولید افزایش‌یافته است، از این رو متناسب با رشد لجام‌گسیخته مصرف به‌ویژه در سطح خانگی و اداری و صنایع کوچک (با احتساب شرایط ویروس کرونا) نبوده و افزون بر آنکه کل افزایش تولید یادشده را بلعیده، بلکه به دیگر مصرف‌کنندگان عمده (نظیر نیروگاه‌ها) نیز فشار وارد کرده است.
در این شرایط، افزایش تولید از مخزن پارس‌جنوبی از سال ۱۴۰۱ به بعد نه‌تنها قابلیت حصول و تداوم ندارد، بلکه به‌تدریج و با افت بیشتر فشار در مخزن در سال‌های بعد از آن و برای امکان استمرار برداشت، نرخ تولید از مخزن به‌ناچار آغاز به کاهش می‌کند.
براساس داده‌های واقعی تولید در مخزن و ملاحظه سایر پارامترهای زمین‌شناسی و مدل‌سازی مخزنی و تطبیق تاریخچه، پیش‌بینی می‌شود افت فشار فعلی به‌تدریج (حدود چهار سال دیگر) در نواحی حاشیه‌ای میدان و متعاقباً در مرکز میدان اثر مشهود و جدی در میزان تولید داشته باشد و منجر به کاهش محسوس و سالانه آن شود که این موضوع از چند سال پیش به‌عنوان واقعیتی اجتناب‌ناپذیر در دستور کار وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران قرار گرفته و راهکارهای مختلفی برای مقابله با آن و در واقع حفظ و نگهداشت تولید، بررسی و اقدام شده است. از جمله می‌توان به لحاظ تأسیسات فشارافزایی در قرارداد فاز ۱۱ و مطالعات احداث آن در دیگر سکوها، امضای قرارداد با سازندگان داخلی کمپرسورهای مربوطه، پیگیری حفر چاه‌های درون میدانی، مضاعف کردن خطوط لوله، اکتشاف و توسعه نقاط خارج از مرزبندی فعلی و... اشاره کرد.
با توجه به توضیحات بالا دوباره تأکید می‌شود تاکنون افت تولید قابل‌توجهی در میدان پارس‌جنوبی که متأثر از افت فشار مخزن باشد (به‌استثنای بخشی از تولید یک سکوی واقع در حاشیه‌ای‌ترین نقطه میدان با خواص مخزنی ضعیف که آن هم در مجموع کمتر از نیم‌درصد کل تولید میدان است)، اتفاق نیفتاده و بنابراین ادعاهای مطروحه در این باره غیرکارشناسی و فاقد صحت است.
از این گذشته در گزارش موصوف، بروز مشکلاتی گاه جزئی و گذرا در سکوها (نظیر وقوع نشتی در یک شیر و...) که اموری موقت و ذات طبیعی عملیات بهره‌برداری است و به فوریت نیز برطرف می‌شوند، به‌عنوان شاهد افت تولید (افت فشار) اشاره شده که مجدداً حاکی از ناآشنایی نگارنده و تنها خلط مبحث و گمراه کردن مخاطب است.
بدیهی است هیچ میزان افزایش تولید یا برنامه‌های حفظ و نگهداشت آن در سال‌های بعد، قادر به پاسخگویی به روند کنونی و شتابان مصرف نبوده و لازم است همه اقدام‌ها و راهکارهای ممکن برای کاهش و بهینه‌سازی مصرف گاز در دستور کار همه ارکان کشور قرار گیرد، زیرا مخزن پارس‌جنوبی تکرارناپذیر بوده و افت‌فشار و به‌تبع آن کاهش تولید در سال‌های آینده، واقعیتی غیرقابل‌اجتناب است.
در این راستا از اصحاب محترم رسانه انتظار می‌رود به توضیحات ارائه‌شده توجه کافی داشته باشند و از درج مطالب ناصحیح و تشویش‌کننده اذهان عمومی اجتناب کنند تا سربازان کشور در جبهه تولید و توسعه بتوانند با تمرکز حداکثری بر وظایف خود و متناسب با مقدورات و شرایط موجود، بهترین و مناسب‌ترین اقدام‌های ممکن و تمهیدات لازم را از منظر فنی و اجرایی، متناسب با نیازمندی‌های میدان، اتخاذ، راهبری و هدایت کنند.»
