نبض نفت - پررنگ شدن ردپای این اقدام‌های ملی در صنعت پالایش را می‌توان از سال ۹۶ تاکنون به وضوح مشاهده کرد؛ اقدام‌هایی کلیدی که عملیاتی کردن هرکدام از آنها به رقم خوردن دستاوردهای ملی برای دولت و ملت ایران منجر شد.
با نگاهی اجمالی به پازل اقتصادی - صنعتی کشور، قطعات متعددی را می‌توان رصد کرد که با قرار گرفتن در مجاورت یکدیگر، ترسیم‌کننده تصویری چندبعدی خواهد بود. هریک از این تصاویر گویای اقدام‌هایی گسترده است که دامنه آن از نفتکش‌ها تا اسکله‌های نفتی، از مخازن تا خطوط لوله انتقال نفت و فرآورده، از انبارها تا تأسیسات پالایشگاهی و سرانجام رینگ بورس انرژی کشیده شده است.
افزایش ظرفیت تولید فرآورده‌های نفتی با پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس
ستاره خلیج‌فارس به‌عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه میعانات گازی جهان پس از چند سال وقفه و معطلی در تکمیل واحدها با اقدام‌های حساب‌شده و اولویت‌بندی مناسب مدیریت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران از سال ۹۶ در مسیر اجرا قرار گرفت و تا سال ۹۷ فازهای سه‌گانه این پالایشگاه با ظرفیت ۳۶۰ هزار بشکه در روز به بهره‌برداری رسید که این اقدام در نوع خود گام بلندی برای رساندن کشور به مرحله خودکفایی در تولید کالایی راهبردی مانند بنزین است، در ادامه با بهره‌برداری از این پالایشگاه، کشور از واردکننده بنزین به بزرگ‌ترین صادرکننده این محصول راهبردی در منطقه تبدیل شد و پرونده واردات بنزین را مختومه کرد.
با نگاهی به آمار می‌توان دریافت که در سال ۹۶ تولید بنزین کشور ۵۹ میلیون لیتر بود و پالایشگاه ستاره خلیج فارس از این مقدار تولید، ۳ میلیون لیتر بنزین در روز سهم داشت، اما با اقدام‌های انجام‌شده و تلاش برای تکمیل فازهای ستاره خلیج فارس، با یک جهش آماری در تولید و ظرفیت‌سازی در سال ۹۸، میانگین تولید بنزین به روزانه ۱۰۷ میلیون لیتر رسید و در ادامه این اقدام‌ها، ساخت فاز ۴ پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس در صدر برنامه‌های شرکت ملی پالایش و پخش قرار گرفت. برای بهره‌برداری از فاز چهارم پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس باید بالغ بر ۳، ۴ میلیارد دلار هزینه می‌شد و با صرف زمانی حدود سه تا چهار سال این واحد صنعتی به بهره‌برداری می‌رسید، اما با بررسی‌های کارشناسی روی این پروژه مقرر شد اجرای این فاز به‌صورت نرم‌افزاری و با استفاده از ظرفیت‌های مازاد تجهیزات و برخی تغییرات فرآیندی در دل سه فاز موجود اجرایی شود که با اجرای کامل آن ظرفیت اسمی پالایشگاه به ۴۸۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت.
با اجرای این فاز مجازی، روزانه ۱۲۰ هزار بشکه میعانات گازی برای تولید بنزین و نفت‌گاز با استانداردهای زیست محیطی یورو ۵ به ظرفیت اسمی این پالایشگاه افزوده شد.
راه‌اندازی پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به‌صورت غیرمستقیم تأثیر مهمی در تولید گاز کشور گذاشت؛، هم‌اکنون ستاره خلیج فارس با دریافت روزانه ۴۳۰ هزار بشکه میعانات گازی، بخش بزرگ دغدغه صنعت گاز را که همان میعانات گازی است برطرف کرده تا ضمن ممانعت از دپو شدن این محصول جانبی در شرایط تحریم، به استمرار تولید گاز طبیعی در میدان مشترک پارس‌جنوبی کمک کند.
افزایش ۱۰۰۰ کیلومتری ظرفیت انتقال نفت و فرآورده‌های نفتی در دو سال اخیر
خطوط لوله به‌عنوان شریان اصلی نقل و انتقال نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی از جمله بخش‌های کلیدی و زیرساختی در صنعت نفت محسوب می‌شود. ظرفیت انتقال نفت و فرآورده‌های نفتی با بهره‌برداری بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر خطوط لوله در دو سال گذشته افزایش یافته است. با بهره‌برداری از چهار خط لوله مهم نایین - کاشان - ری، شازند - قم - ری و تبریز - خوی - ارومیه و آبادان - اهواز در دو سال اخیر در مجموع بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر به خطوط لوله کشور اضافه شده و طول این خطوط لوله انتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتی کشور از ۱۴ به ۱۵ هزار کیلومتر افزایش یافته است.
با بهره‌برداری از این خطوط از تردد روزانه ۳۰۰۰ نفتکش ممانعت و از سوخته شدن ۱۷۸ هزار لیتر نفت‌گاز در باک نفتکش‌ها جلوگیری شده است. با توجه به یارانه‌ای که دولت برای نفت‌گاز پرداخت می‌کند، با بهره‌برداری از این خطوط سالانه رقمی بالغ بر ۱۲۸۲ میلیارد تومان در پرداخت یارانه صرفه‌جویی شده است.
شایان ذکر است هم‌اکنون خطوط لوله انتقال فرآورده‌های نفتی بندرعباس - رفسنجان به طول ۴۶۸ کیلومتر، رفسنجان - یزد به طول ۲۳۸ کیلومتر و خط لوله انتقال نفت خام ترش سبزآب - ری به طول ۶۲۰ کیلومتر نیز در حال اجراست که با بهره‌برداری از آنها در مجموع ۱۳۰۰ کیلومتر دیگر به طول خطوط لوله کشور اضافه می‌شود.
افزایش ۸۰۰ میلیون لیتری ظرفیت ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی
افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی از جمله رویکردهای مهم و اقدام‌های مؤثر در صنعت نفت است، به‌ویژه آنکه در شرایط گسترش کرونا و کاهش مصرف بنزین و دیگر فرآورده‌ها ضرورت وجود مراکز ذخیره و نگهداری آنها دوچندان می‌شود. این در حالی است که افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی افزون بر موارد اشاره شده، بر قدرت چانه‌زنی کشورها در بازارهای بین‌المللی تأثیر مستقیمی به جای می‌گذارد.
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در سال‌های اخیر، حدود ۸۰۰ میلیون لیتر به ظرفیت ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی کشور افزود؛ در این مقطع انبارهای جدید در مناطقی همچون ملایر، ماهشهر، شیراز، بیرجند و ارومیه تأسیس شد و در ادامه ساخت واحدهایی از جمله انبار نفت ارومیه و ملایر به ترتیب هریک به ظرفیت ۱۲۰ میلیون لیتر و ۶۸ میلیون لیتر به‌منظور ذخیره‌سازی فرآورده در مخازن کلید خورد که هر دو انبار فروردین‌ماه امسال به بهره‌برداری رسیدند.
ایجاد ۴۰ میلیون تن ظرفیت صادراتی با توسعه بندر شهید رجایی و فولاد
با توجه به اهمیت بنادر صادراتی در شرایط تحریم، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با تکیه بر توان داخلی و اعتماد به جوانان موفق به توسعه، نوسازی و افزایش ظرفیت و توان صادراتی در بنادر ماهشهر و شهید رجایی شد؛ رویکردی صنعتی و راهبردی که در عقبه آن با اتکا به توان و ظرفیت متخصصان داخلی در سال جهش تولید به ثمر نشست، به‌طوری که با اجرای طرح‌های توسعه و احداث اسکله‌های جدید صادراتی در این دو بندر مهم و راهبردی، ظرفیت صادراتی کشور در بنادر یادشده از ۲۶ میلیون تن در سال به ۷۵ میلیون تن در سال و ظرفیت عملیاتی اسکله‌ها از ۱۸ میلیون تن به ۵۰ میلیون تن در سال افزایش یافته است.
بندر صادراتی ماهشهر قدیمی‌ترین بندر نفتی کشور از طریق افزایش تعداد اسکله‌های صادراتی از دو به هشت اسکله و نوسازی اسکله‌های قدیمی ظرفیت صادراتی آن از ۱۵ میلیون تن در سال به ۴۵ میلیون تن در سال افزایش یافته و اکنون قابلیت پهلودهی به کشتی‌هایی با ظرفیت ۳۵ تا ۹۰ هزار تنی را دارد، همچنین درباره بندر شهیدرجایی نیز باید گفت با داشتن چهار اسکله قابلیت پهلودهی به کشتی‌هایی با ظرفیت ۳۵ تا ۴۵ هزار تن را داراست، اسکله فولاد نیز قابلیت پهلودهی به کشتی‌هایی با ظرفیت ۹۰ هزار تن را دارد.
در مجموع با اجرای طرح توسعه بندر شهید رجایی و فولاد ظرفیت صادراتی ۴۰ میلیون تن در سال ایجاد شده است. تا پیش از این، بندر صادراتی شهید رجایی تنها دارای دو اسکله و تنها قادر به پهلودهی هم‌زمان دو کشتی و ظرفیت سالانه ۱۱ میلیون تن بود.
درآمد ۱.۴ میلیارد دلاری صادرات فرآورده از کانال بورس انرژی
بورس انرژی با همکاری مجدانه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران از سال ۹۸ به شاهراهی شفاف برای عرضه و صادرات انواع فرآورده نفتی و حلال‌ها به مقاصد صادراتی از راه خشکی و دریا تبدیل شد.
رونق گرفتن عرضه فرآورده‌ها در بورس انرژی فرصت مناسبی را برای صادرات تولیدات پالایشگاهی به کشورهای مختلف مهیا کرده است. این درحالی است که با وجود شرایط سخت صادرات زیر سایه تحریم‌ها، همه ارزهای صادراتی حاصل از فروش فرآورده‌ها با اقدام‌های هوشمندانه‌ای که برای نقل و انتقال مالی این معاملات انجام شد، به خزانه دولت واریز شده است.
به این ترتیب در چند سال گذشته با افزایش تولید بنزین استاندارد با اتکا به پالایشگاه ستاره خلیج فارس پرونده واردات از مهرماه سال ۱۳۹۷ بسته شد و ایران رسماً به باشگاه صادرکنندگان بنزین پیوست، به‌گونه‌ای که فقط در هفت ماه سال ۹۹ ایران به‌عنوان صادرکننده فعال بنزین در منطقه حضور یافته و در این مدت از محل صادرات بنزین درآمدی حدود ۱.۴ میلیارد دلار به‌دست آورده است.
منبع: شانا
