پاسخ شرکت ملی صنایع پتروشیمی به گزارش خبرگزاری فارس
به گزارش نبض نفت؛ خبرگزاری فارس منتشر شده بود، پاسخ داد.
مقدمه: یکی از مهم‌ترین زنجیره‌های ارزش در صنعت پتروشیمی که به خاویار پتروشیمی شهرت دارد زنجیره پروپیلن و مشتقات آن است که دانش فناوری و کاتالیست و بخش اعظمی از تجهیزات آن در اختیار کشورهای بیگانه بوده و استعمار با وضع تحریم‌های ظالمانه، از ارائه تکنولوژی تولید این محصول و کاتالیست آن به‌عنوان قلب واحد خودداری می‌کند و اگرچه در سال‌های گذشته بیش از ۲۵ طرح تولید انواع محصولات GTO،GTP در سراسر کشور مجوز گرفته، اما هیچ‌یک وارد مرحله عملیاتی و اجرا نشده است.
در این راستا شرکت ملی صنایع پتروشیمی، طرح قدیمی تولید پروپیلن از متانول را که زنجیره ارزش نبوده و با وجود اخذ مجوز شورای اقتصاد در سال ۱۳۹۵، به‌دلیل مکان‌یابی نامناسب و عدم توجیه اقتصادی برای مدت چهار سال، بدون اقدام و راکد مانده بود این بار با تکمیل زنجیره ارزش، در منطقه محروم اسلام‌آباد غرب و در محلی که قبلاً مجوز ساخت مشابه همین طرح اما با فناوری آمریکایی به شرکت ماهان شیمی داده شده بود و به‌دلیل تحریم‌ها متوقف بود را با تکیه بر دانش متخصصان جوان ایرانی احیا کرد.
بلافاصله و در کمترین زمان ممکن و با وجود مخالفت‌های زیاد برای اجرای این طرح در استان کرمانشاه، شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم‌زمان با تجاری‌سازی فن‌آوری تولید زنجیره کامل خاویار پتروشیمی از گاز طبیعی به پلی‌پروپیلن، مکان‌یابی و اخذ مجوزهای لازم را از دستگاه‌های ذی‌ربط پیگیری کرد و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، تمامی مجوزهای لازم برای اجرای این طرح ارزشمند اعم از مجوز خوراک گاز، مجوز برداشت آب از سد پر آب آزادی، مجوز پدافند غیرعامل، محیط‌زیست، مجوز شورای اقتصاد، مجوز کمیسیون‌های تخصصی و اصلی وزارت اقتصاد، وزارت صمت و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و در نهایت مجوز هیئت دولت را اخذ کرد و بر پایه بیش از ۱۰۰۰ صفحه گزارش کارشناسی مکان‌یابی، در منطقه ویژه اقتصادی زاگرس در شهرستان اسلام‌آباد غرب، زمین طرح خریداری شد و بلافاصله آماده‌سازی زمین را آغاز کرد.
از آنجا که با توجه به رشد شرکت‌های دانش‌بنیان و لزوم داخلی‌سازی فناوری مجتمع‌های پتروشیمی، طرح دانش‌بنیان تولید پلی‌پروپیلن از گاز طبیعی بر پایه فن‌آوری صددرصد ایرانی برای نخستین بار در کشور و در منطقه عملیاتی می‌شود مصداق بارز اقتصاد مقاومتی است و کاملاً در جهت بی‌اثرسازی تحریم‌های ظالمانه است و مرجع صنعتی اجرای ۲۵ طرح پتروشیمی مشابه در سراسر کشور خواهد شد.
با این مقدمه، به‌صورت بند به بند به شبهات مطرح‌شده در خبر درج‌شده در تاریخ ۲۲ فروردین‌ماه ۱۴۰۰ در خبرگزاری فارس در خصوص اقتصادی نبودن پتروشیمی اسلام‌آباد غرب می‌پردازیم.
موضوع اول: تشدید چالش متانول مازاد در سال ۱۴۰۴
خبرگزاری فارس: یکی از دلایلی که طرح وزارت نفت برای تولید پروپیلن را از لحاظ فنی و اقتصادی توجیه‌پذیر می‌کرد، استفاده از ظرفیت متانول مازاد در کشور برای تولید پروپیلن در واحدهای MTP بود، اما در طرح پروپیلن اسلام‌آباد غرب از گاز طبیعی برای تولید پروپیلن در واحد GTPP استفاده می‌شود. به بیان دیگر در این طرح نه‌تنها متانول مازادی مصرف نمی‌شود، بلکه اتفاقاً با اجرای این طرح به تولید متانول مازاد کشور به‌اندازه ۲۳۵ هزار تن در سال افزوده نیز خواهد شد.
پاسخ:
۱- محصول اصلی طرح پتروشیمی اسلام‌آباد غرب به‌عنوان نخستین نمونه صنعتی با فناوری بومی ایرانی، ۱۲۰ هزار تن پلی‌پروپیلن در سال است، اما در فرآیند تولید ایرانی، ۲۳۰ هزار تن متانول هم تولید می‌شود که در مقایسه با ده میلیون تن متانول تولیدی فعلی در کشور بسیار ناچیز است و در سال ۱۴۰۴ نیز که بنا بر پیش‌بینی‌ها، ظرفیت تولید متانول در کشور به بیش از ۲۳ میلیون تن در سال می‌رسد این میزان متانول خالص‌شده در پتروشیمی اسلام‌آباد غرب تنها به میزان یک درصد تولید متانول کشور در سال ۱۴۰۴ است و چالشی نخواهد بود.
۲- اگرچه همین مقدار متانول ناچیز نیز قابل‌حذف در فرآیند تولید مذکور است، اما به‌منظور تقویت اقتصاد طرح و توسعه صنایع پایین‌دست متانول، از زنجیره ارزش، کسر نشده و با صدور مجوزهای تخصیص خوراک متانول توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی به سرمایه‌گذاران متقاضی در منطقه ویژه اقتصادی زاگرس، توسعه صنایع پایین‌دست متانول نیز در منطقه محروم اسلام‌آباد غرب رقم خورده است که نه‌تنها سبب مصرف متانول تولیدی می‌شود، بلکه توسعه صنایع پایین‌دست پتروشیمی را به‌دنبال خواهد داشت و این منطقه را تبدیل به هاب پتروشیمی کرده و اشتغال‌زایی پایدار را به دنبال خواهد داشت.
۳- متانول مازاد تولیدی می‌تواند مورداستفاده واحدهای مصرف‌کننده متانول در نیمه شمالی کشور، به‌عنوان خوراک قرار گیرد و علاوه بر کوتاه کردن فاصله حمل خوراک موردنیاز صنایع پایین‌دست متانول در نیمه شمالی کشور و تقویت اقتصاد این کارخانه‌ها با کم شدن هزینه حمل، به کاهش تردد ترافیکی جاده‌ای تانکرهای حمل مواد نیز کمک کند.
موضوع دوم: بحران تأمین خوراک پایدار
خبرگزاری فارس: خوراک طرح پروپیلن اسلام‌آباد غرب، گاز طبیعی است و احداث این واحد GTPP در منطقه در حالی در دستور کار قرار گرفته است که کشور در سال‌های آینده با بحران کمبود گاز مواجه خواهد شد و ضرورت دارد در تعریف پروژه‌های پتروشیمی به این موضوع توجه شود. با توجه به تعداد پرشمار طرح‌های متانولی که سال‌های آینده به بهره‌برداری می‌رسند که خوراک آنها نیز گاز طبیعی است، از وزارت نفت انتظار می‌رود در طرح‌های جدید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که مصرف گاز طبیعی در بخش‌های غیرضرور پتروشیمی افزایش نیابد تا در آینده با مشکل قطعی گاز پتروشیمی‌ها مواجه نشویم و پدیده‌ای که در زمستان سال ۹۹ به وقوع پیوست و تکرار آن نیز قطعی است، حداقل تشدید نشود.
پاسخ:
۱- خوراک این طرح دانش‌بنیان، ۲.۱ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در روز است و مجوز خوراک برای این طرح اخذ شده، ضمن اینکه از دو منبع پالایشگاه ایلام و خط سراسری گاز تأمین می‌شود که به نسبت طرح مشابه تعریف‌شده در همین منطقه، مصرف خوراک گاز کمتری دارد.
۲- همچنان که اشاره شد فناوری این طرح دانش‌بنیان بر پایه گاز طبیعی است و برای نخستین بار در کشور اجرا می‌شود و نه‌تنها خوراک به این طرح دانش‌بنیان تخصیص می‌یابد، بلکه به‌واسطه تکمیل زنجیره ارزش، مشمول تخفیف قیمت خوراک نیز می‌شود که بر اقتصاد طرح تأثیر مثبت دارد.
موضوع سوم: مکان‌یابی نادرست طرح پتروشیمی اسلام‌آباد غرب
خبرگزاری فارس: یکی دیگر از ایرادات طرح پروپیلن اسلام‌آباد غرب و دو طرح دیگر مربوط به مکان‌یابی آنهاست. معمولاً پتروشیمی‌ها در نزدیکی منابع هیدروکربوری و مبادی صادراتی تعریف می‌شود، اما در طرح پروپیلن غرب این موضوع رعایت نشده است. در این راستا مجتبی توانگر، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس و رئیس کمیته اقتصاد انرژی مجلس گفت: «انجام هر فعالیت تولیدی و صنعتی وابسته به تأمین خوراک است و دسترسی به خوراک مزیت اصلی در تولید به‌شمار می‌رود. در ساخت مجتمع‌های پتروشیمی، دسترسی به خوراک ارزان و فراوان عامل اساسی در مکان‌یابی است.»
وی افزود: «اجرای پرهزینه خط اتیلن غرب و تجربه‌های شکست‌خورده خطوط اتیلن دنا و اتیلن مرکزی نشان داد پروژه‌ها فقط زمانی اقتصادی هستند که در مجاورت خوراک قرار داشته باشند و در نتیجه نباید این اشتباهات مجدد تکرار شود. این در حالی است که در طرح پروپیلن غرب، فاصله منبع تأمین خوراک تا اسلام‌آباد غرب حدود ۱۰۰۰ کیلومتر است. انتقال صدها و گاه هزاران کیلومتری خوراک از مناطق دارای ذخایر نفتی و گازی به سایر مناطق کشور نه‌تنها منطبق بر آمایش سرزمین نیست، بلکه در شرایط کمبود ارز، اتلاف منابع و سرمایه‌های ملی محسوب می‌شود.»
پاسخ:
۱- احداث مجتمع‌های پتروشیمی در نزدیکی منابع هیدروکربوری و مبادی صادراتی زمانی تعریف می‌شود که خوراک در دسترس نباشد. وقتی خوراک این طرح، گاز طبیعی است و خطوط لوله سراسری گاز در سراسر کشور اجرا شده است و از طرف دیگر، برنامه‌ای برای صادرات محصولات تولیدی این طرح از مبادی صادراتی جنوب کشور نیست، احداث کارخانه مذکور در مبادی صادراتی مزیت خاصی نخواهد داشت، اما اجرای این طرح در استان کرمانشاه و شهرستان اسلام‌آباد غرب با توجه به بالاترین آمار بیکاری، به‌طور قطع تحول قابل‌توجهی را در منطقه مذکور ایجاد خواهد کرد.
۲- هدف از اجرای طرح دانش‌بنیان اسلام‌آباد غرب علاوه بر بومی‌سازی فن‌آوری ایرانی و تقویت ساخت داخل و بی‌اثرسازی تحریم‌ها، کاهش واردات محصول ارزشمند پلی‌پروپیلن و توسعه صنایع پایین‌دستی است و از این رو آمایش سرزمینی برای محل احداث طرح صورت پذیرفته است.
۳- علاوه بر موارد فوق، طرح پروپیلن اسلام‌آباد غرب، دارای مطالعات جامع مکان‌یابی است و موقعیت جغرافیایی، مطالعات هواشناسی، مطالعات زمین‌شناسی و لرزه‌خیزی، مطالعات منابع آب، مطالعات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، بررسی زیرساخت‌ها و مطالعات محیط‌زیست به‌طور کامل انجام و گزینه‌های انتخاب محل اجرای سایت، ارزیابی شده و در نهایت محل اجرای طرح در اسلام‌آباد غرب مشخص شده است.
۴- طرح در منطقه ویژه اقتصادی اجرا می‌شود و از مزایای معافیت‌های گمرکی و مالیاتی بهره‌مند است.
۵- فاصله محل احداث طرح تا خط لوله سراسری گاز طبیعی به‌عنوان خوراک، تنها یک کیلومتر است و همچنان که اشاره شد این خط، از دو منبع تغذیه می‌شود.
موضوع چهارم: فقدان بازار مصرف و هزینه برای انتقال محصولات به مبادی صادراتی جنوب کشور
خبرگزاری فارس: در انتخاب این مکان نه‌تنها ملاحظات مربوط به نزدیکی به خوراک و مبادی صادراتی رعایت نشده، بلکه نزدیکی به بازار مصرف داخلی نیز مدنظر قرار نگرفته است، زیرا صنایع تکمیلی که از مشتقات پروپیلن به‌عنوان خوراک خود استفاده می‌کنند عمدتاً در کلان‌شهرها قرار دارند نه اسلام‌آباد غرب. ممکن است در پاسخ به این سؤال گفته شود که هدف از احداث پتروشیمی در این منطقه، توسعه واحدهای پایین‌دستی و صنایع تکمیلی ذیل این پتروشیمی است تا معضل اشتغال‌زایی در این منطقه را حل کند، اما با توجه به اینکه توسعه صنایع تکمیلی بر عهده وزارت صمت است آیا وزارت نفت هماهنگی لازم را با این وزارتخانه برای تکمیل زنجیره انجام داده است؟
در این راستا هادی بیگی‌نژاد، دبیر کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفت: «در حالتی احداث واحدهای میان‌دستی پتروشیمی در شهرهای مختلف و غیر از مبادی صادراتی توجیه پیدا می‌کند که هدف ما ایجاد صنایع پایین‌دستی آن محصول باشد. وظیفه سیاست‌گذاری برای احداث واحدهای پایین‌دستی پتروشیمی (صنایع تکمیلی) نیز بر عهده وزارت صمت است، اما آیا وزارت نفت برای اجرای این طرح هماهنگی با وزارت صمت انجام داده است؟ آیا وزارت صمت برنامه‌ای در این باره دارد؟ متأسفانه پاسخ این پرسش‌ها منفی است.»
محمد زیار، رئیس پیشین دفتر توسعه صنایع تکمیلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به مکان‌یابی نادرست وزارت نفت در طرح اسلام‌آباد غرب می‌گوید: «بازار مصرف ۱۲۰ هزار تن در سال پلی‌پروپیلن در منطقه اسلام‌آباد غرب و مناطق همجوار، محل تردید است و بیم اضافه شدن هزینه انتقال پلی‌پروپیلن (PP) با حدود تنی ۴۰ تا ۵۰ دلار به مبادی صادراتی، به هزینه‌های دوره بهره‌برداری وجود دارد. در نتیجه احداث طرح GTPP در منطقه اسلام‌آباد غرب به مصلحت اقتصاد کشور نیست و توجیه آمایشی و اقتصادی ندارد». در نتیجه اگر قرار است با احداث این پتروشیمی، تولیدات آن با هزینه گزاف دوباره به مبادی صادراتی منتقل شوند، آیا بهتر نیست این طرح در ماهشهر یا عسلویه و در نزدیکی سواحل آب‌های آزاد تعریف شوند؟ کاری که همه کشورهای دنیا برای توسعه پتروشیمی‌های خود انجام می‌دهند. واقعاً کدام‌یک از کشورهای دنیا پتروشیمی‌های خود را در کل کشور توزیع می‌کنند که در ایران این اتفاق می‌افتد؟
پاسخ:
۱- هدف از اجرای طرح پتروشیمی اسلام‌آباد، تأمین نیاز داخل کشور و بی‌نیازی از واردات است و بازار هدف، داخل کشور است، ضمن اینکه در صورت صادرات، محصولات از مبادی غرب کشور صادر خواهند شد و علاوه بر اینکه در انتخاب مکان طرح، فاصله تا محل خوراک، بسیار نزدیک و در حد یک کیلومتر مدنظر قرار گرفته است اساساً موضوع صادرات محصولات طرح در مبادی صادراتی جنوب کشور نیز مطرح نبوده است و حتی اگر روزی بنا بر صادرات محصولات باشد قطعاً این صادرات از مبادی صادراتی غرب کشور که صد کیلومتر با محل اجرای طرح فاصله دارند انجام خواهد شد.
۲- درباره موارد مطرح‌شده از سوی نماینده محترم ملایر مبنی بر عدم هماهنگی با وزارت صمت در حال حاضر سرمایه‌گذاران متعددی برای سرمایه‌گذاری در پایین‌دست این طرح در منطقه مذکور مراجعه کرده‌اند و مجوز تخصیص خوراک برای تعدادی از آنها صادر شده است که برای صدور پروانه کار به وزارت صمت اقدام شده است.
موضوع پنجم: چالش تأمین آب مصرفی موردنیاز طرح
خبرگزاری فارس: طبق برآوردها آب مصرفی موردنیاز برای طرح اسلام‌آباد غرب بین ۷ تا ۱۰ میلیون مترمکعب در سال است که در منطقه چنین حجم آبی وجود ندارد. ظاهراً مقرر است آب موردنیاز این طرح با احداث خط انتقال آب با هزینه وزارت نیرو از آبِ سدِ آزادی تأمین شود که فاصله این سد تا طرح اسلام‌آباد غرب حدود ۱۰۰ کیلومتر است. با توجه به وضعیت مالی نامناسب وزارت نیرو، امکان هزینه‌کرد برای احداث خط انتقال آب و تأمین آب این طرح در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و خود وزارت نیرو نیز با این کار مخالف است. اگر هزینه‌های احداث خط انتقال آب نیز به‌عهده طرح قرار گیرد، توجیه اقتصادی طرح را از محدوده استاندارد خارج خواهد کرد.
پاسخ:
۱- آب دوران
بهره‌برداری طرح، ۵ میلیون مترمکعب در سال از سد پر آب آزادی است و مدعیان
چالش کمبود آب، می‌توانند با بازدید از سد مذکور، از حجم آب ذخیره‌شده در
این مخزن آبی مطلع شوند و ادعای نیاز به ۱۰ میلیون مترمکعب آب برای این طرح
کذب است.
۲- مجوز تخصیص آب برای این طرح از معاونت آب و آبفای وزارت نیرو با تمامی ملاحظات اخذ شده و ادعای مخالفت وزارت نیرو کذب است.
۳- فاصله سد آزادی تا محل اجرای طرح ۱۰۰ کیلومتر نیست، ضمن اینکه هزینه
انتقال آب تا محل سایت، با پتروشیمی اسلام‌آباد غرب نیست و در چارچوب
مشارکت در اجرای خط مذکور، هزینه‌های آن با هزینه آب‌بهای طرح، تهاتر شده و
بر اقتصاد طرح، بی‌تأثیر است.
درمجموع طرح پتروشیمی اسلام‌آباد غرب، مجوز شورای اقتصاد را به لحاظ اقتصادی بودن اخذ کرده و اقتصادی بودن طرح، ماه‌ها در کمیسیون‌های تخصصی، فرعی و اصلی دولت، به‌دقت بررسی شده و در نهایت، جلسه هیئت دولت تشکیل و طرح پتروشیمی اسلام‌آباد غرب، مصوب و صورت‌جلسه تنظیم شده است. متعاقباً مراسم آغاز عملیات اجرائی در تاریخ ۱۸ بهمن ۱۳۹۹ با حضور معاون محترم رئیس‌جمهوری، وزیر محترم نفت، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، استاندار محترم کرمانشاه، نماینده محترم مردم شریف اسلام‌آباد غرب و مقام‌های استانی، برگزار و در تاریخ ۱۹ بهمن صورت‌جلسه مذکور شماره و تاریخ شده است که موضوعی کاملاً طبیعی است.
شایان ذکر است که هدف اصلی اجرای طرح، ضمن توجه به موضوعات اقتصادی، اجرای طرح دانش‌بنیان ایرانی تولید پلی‌پروپیلن از گاز طبیعی است که برای نخستین بار در کشور انجام خواهد شد و رونق اقتصادی غرب کشور را به‌دنبال خواهد داشت و علاوه بر تقویت ساخت داخل، آمار بیکاری و بالطبع معضلات اجتماعی در این منطقه را نیز کاهش خواهد داد.
در پایان شرکت ملی صنایع پتروشیمی براساس منویات مقام معظم رهبری مدظله‌العالی مبنی بر دانش‌بنیان کردن صنعت نفت و تحقق شعار تولید، پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها، قطعاً در اجرای طرح دانش‌بنیان پتروشیمی اسلام‌آباد غرب، نه‌تنها شتاب کرده، بلکه در جهت رفع موانع و پشتیبانی از طرح مذکور، حداکثر اهتمام خود را به‌کار خواهد گرفت.
