کشور به سمت خشک شدن می‌رود
نبض نفت-مهدی قمشی درباره تغییر رویه سدسازی و احتمال غیر قابل استفاده شدن سدها تا دهه‌های آینده اظهار داشت: این برداشت بیشتر مربوط به کسانی است که از آبخیزداری به عنوان جایگزین سدها حمایت می‌کنند، آبخیزداری می‌تواند نفوذ آب ناشی از باران را به آب‌های زیرزمینی تقویت کند و این اثبات شده است. در کشور ما هم به این موضوع پرداخته و در بازه‌هایی نیز روی این موضوع کار شد، اما این تصور که آبخیزداری می‌تواند همه سیلاب‌های ناشی از آب‌های سطحی را به زیر زمین منتقل کند کاملا اشتباه است، بخصوص برای برخی مناطقی مثل کشور ما که خشک و نیمه خشک هستیم و باران‌ها حالت سیل‌آسا دارد، وضعیت حوضه‌ها هم که مشخص است.
سدسازی‌ها چقدر مشکل بوجود آوردند؟
وی با بیان اینکه برای کنترل آب‌های سطحی حتما نیاز به سد داریم، افزود: این تصور که آبخیزاری می‌تواند همه آب‌ها را به آب زیرزمینی ملحق و آبخوان‌ها را غنی کند اشتباه است، بنابراین حتما نیاز به سد داریم، البته از احداث سد بیش از حد در کشور حمایت نمی‌کنیم، احداث سد و کنترل آب‌های سطحی چارچوبی و نرم‌هایی دارد، ما نباید بیش از توان سد احداث کنیم چون در این صورت به محیط زیست و اکوسیستم منطقه تعرض کرده‌ایم و این مشکلی است که کشور ما دارد. در برخی حوضه‌ها بیش از اندازه سد احداث کرده و بار مصرف ایجاد کرده و مصرف آب‌های سطحی را به شدت دامن زده‌ایم.
با سدسازی هم دریاچه ارومیه را خشک کردیم و هم هورالعظیم
استاد دانشگاه شهید چمران اهواز تصریح کرد: ما با احداث سدها آبراه‌ها را دچار مشکل کردیم و با توجه به اینکه آبراه‌ها توان تامین حقابه زیست محیطی و سایر نیازهای پایین‌دست را نداشته‌اند تبعات آن را اکنون شاهدیم، مثلا دریاچه ارومیه و هورالعظیم را خشک کردیم و تالاب شادگان و پایین‌دست کارون را دچار اختلال و شوری کردیم.
آبخیزداری نمی‌تواند جایگزین همه سدهای موجود شود
وی تاکید کرد: درست است که آبراه‌ها را با احداث سدهای بیش از حد دچار مشکل کردیم، درست که باید به آبخیزداری هم بپردازیم، اما قطعا آبخیزداری نمی‌تواند جایگزین همه سدهای موجود شود، ما از نظر اقلیمی و منابع آب جزء کشورهای بسیار ضعیف کره زمین نیستیم، اما مشکل اینکه خودمان را با مقدار آبی که از طریق نزولات آسمانی در اختیارمان هست تطبیق نداده‌ایم، حتی اگر میزان بارش در کشور ما دو برابر این میزان هم بشود باز هم مشکل منابع آب خواهیم داشت، چون بخش‌های مصرف بیش از حد را روی آب‌های زیرزمینی و سطحی تعریف کرده‌ایم.
فقط 7 میلیون هکتار امکان کشت آبی داریم
قمشی بیان داشت: ما اکنون در کشور 18 میلیون هکتار زمین قابل کشت آبی داریم که 10 میلیون هکتار را زیر کشت آبی برده و به منابع آب زیرزمینی و سطحی فشار وارد کرده‌ایم، با این وضعیت و نوع آبیاری فعلی استعداد کشور ما برای کار کشاورزی بیش از 6 تا 7 میلیون هکتار نیست، ولی اگر تکنولوژی پیشرفت و الگوی کشت تغییر کند و به سمت کم‌مصرفی برویم، ممکن است بتوانیم 10 میلیون هکتار هم کشت داشته باشیم.
حتی بارش دو برابر شود باز هم دچار کمبود آب خواهیم بود
وی با بیان اینکه اگر حتی بارش دو برابر شود باز هم دچار کمبود آب خواهیم بود، افزود: چون محل مصرف به اندازه بیش از حد تعریف کرده‌ایم و به اندازه کافی به منابع آب زیرزمینی و فسیلی تجاوز کرده‌ایم که حتی بارش‌های بیش از حد هم نمی‌تواند به آسانی جبران کند.
این کارشناس حوزه آب خاطرنشان کرد: کشور ما به سمت خشکی خواهد رفت، اشکال عمده اینکه تغییر اقلیم سبب شده بارش‌های بصورت برف را از دست داده‌ایم، ضمن اینکه میزان بارش هم تحت‌تاثیر قرار گرفته است، در هر حال نمود بیشتر تغییر اقلیم اینکه به سمت ریزش‌های بارانی پیش رفته‌ایم، در نتیجه وقتی برف نباشد اختلالات آب‌های سطحی بیشتر و نفوذ به آب‌های زیرزمینی کمتر می‌شود، بنابراین در استان‌هایی که متکی به آب‌های زیرزمینی هستند اختلالات بیشتری را شاهد خواهیم بود.
وی بیان داشت: در کشور ما بسیاری استان‌ها خود را با مسئله خشکسالی تطبیق داده بودند، اما استان‌هایی مثل همدان و یا آذربایجان غربی و حتی خوزستان مشکل نداشتند و اخیرا با چالش آبی مواجه شده‌اند، بنابراین باید اکنون خود را با شرایط جدید تطبیق دهند.
چالش منابع آبی با کشاورزی و مدیریت
قمشی گفت: در هر حال باید محل‌های مصرف و خصوصا بخش کشاورزی را کنترل کنیم و از برداشت‌های غیرمجاز آب شدیدا جلوگیری کنیم، باید الگوی کشت را جدی بگیریم و به سمت الگوهای کم‌مصرف آب پیش ببریم، باید از آب‌های غیرمتعارف و تصفیه پساب‌ها نهایت بهره را ببریم و وابستگی صنعت را به آب شیرین کم کنیم، چراکه در کشور ما مسئله کم‌آبی واقعیت است اما آنچه ما را بیش از حد دچار مشکل کرده توسعه بی‌حد و حصر کشاورزی است که به مصرف بیشتر دامن زده که در این بین مشکل اصلی مدیریت منابع آب است که سال‌هاست با آن چالش داریم.
منبع:ایلنا
