پالایشگاه ستاره خلیجفارس موازنه تولید و مصرف بنزین را مثبت کرد
نبض نفت - ایران به عنوان یک کشور دارنده منابع طبیعی عظیم، خاک حاصلخیز، همجواری با دریا و اقیانوس، داشتن مناطقی با آب و هوای چهار فصل و بسیاری موارد دیگر، از دیرباز مورد توجه همسایههای خود و نیز قدرتهای جهانی بوده است. دسترسی به نعمتهایی که در اختیار ایران است همواره جزو اهداف کشورهایی بوده که یا از داشتن آن نعمتها بیبهره بودهاند و یا دندان طمع خود را برای کشور تیز کردهاند. دسترسی به امکانات و منابع ایران و تسلط بر این کشور، خواستهای بوده که استعمارگران برای محقق شدنش، راههای بسیاری از تهدید و تحریم و جنگ تا تظاهر به دوستی را در پیش گرفتند. اکنون دوره جدیدی از لطف کشورهای خاورمیانه و غربی شامل حال ایران شده و تحریمها روی دیگر خود را نشان میدهند. در این بین، تولید، تامین نیاز داخل و صادرات فرآوردههای نفت و گاز ایران اهمیت فراوانی دارد که میعانات گازی و بنزین از مهمترین این محصولات هستند.
چند سالی است که ساخت پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیجفارس در دستور کار دولت و وزارت نفت قرار گرفته تا با استفاده از ۳۶۰ هزار بشکه میعانات گازی و تولید ۳۶ میلیون لیتر بنزین در روز گامی بلند در راه خودکفایی تولید بنزین، بینیازی از واردات این فرآورده و اطمینان از یافتن بهترین روش برای استفاده از میعانات گازی تولیدی کشور برداشته شود. فاز نخست این پالایشگاه پارسال راهاندازی شد و فاز دوم آن در آستانه افتتاح است.
مدیر برنامهریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران را از نظر میگذرانید.
ستاره خلیجفارس نام پالایشگاهی است که روند احداث و بهرهبرداری از آن طی سالهای اخیر همواره مورد توجه بوده است. دلیل به طول انجامیدن ساخت این پالایشگاه میعانات گازی چه بوده است؟
اکنون بیش از یک دهه از آغاز صحبتها درباره پالایشگاه ستاره خلیجفارس میگذرد. در ابتدا پروژهای برای مصرف ۳۶۰ هزار بشکه میعانات گازی تولیدی پارسجنوبی، تعریف و طراحی شد، اما در مرحله اجرا، مشکلاتی مانند اعمال تحریمها علیه کشور، کمبود منابع مالی، خروج سهامدار، خروج پیمانکار اصلی و مواردی از این قبیل روند ساخت پالایشگاه را کند کرده بود.
در فرآیند به بهرهبرداری رسیدن یک پالایشگاه، پس از آماده شدن هر واحد، خوراک لازم در اختیار پالایشگاه قرار میگیرد تا به صورت آزمایشی به تولید محصول بپردازد و این کار تا مرحله ثبات تولید ادامه دارد.
وضع تولید و مصرف بنزین پیش از راهاندازی فاز نخست ستاره خلیجفارس چگونه بود؟
این پالایشگاه با گذشت چند سال، در ابتدای نیمه دوم سال ۹۵ وارد مرحله آمادگی برای راهاندازی شد. میانگین تولید روزانه بنزین در آن مقطع زمانی حدود ۵۹ میلیون لیتر بود، در حالی که میانگین مصرف روزانه بنزین در کشور حدود ۷۵ میلیون لیتر در روز اعلام میشد، بنابراین حدود ۱۶ میلیون لیتر کسری موازنه تولید و مصرف در کشور به وجود آمده بود که از طریق واردات بنزین تامین میشد.
از آن زمان تاکنون، پالایشگاه ستاره خلیجفارس در پی بهرهبرداری از واحدهای مختلف، به صورت تدریجی میزان دریافت خوراک را افزایش داده است و به دنبال آن، ما روند صعودی تولید بنزین را تجربه کردیم. اکنون نیز فاز یک افتتاح شده و فاز دو در آستانه افتتاح رسمی قرار دارد گرچه تولید محصول در فاز ۲، پیش از این آغاز شده است.
راهاندازی فاز ۲، چه تاثیری در افزایش توان تولید بنزین یورو ۵ کشور دارد؟
ستاره خلیجفارس در قالب سه فاز تعریف شده که هر فاز قابلیت تولید روزانه ۱۲ میلیون لیتر بنزین یورو ۵ را دارد بنابراین فاز ۲ در کنار فاز یک، ۲۴ میلیون لیتر به حجم بنزین تولیدی کشور اضافه میکند، البته این میزان، قابلیت افزایش در مواقع لزوم را دارد. همچنین گاهی شرایط عملیاتی سبب میشود میزان یا کیفیت تولید بنزین تغییر کند که این موضوعی طبیعی و متداول در همه پالایشگاههاست، مانند زمان انجام تعمیرات اساسی که برخی واحدهای پالایشگاهی را برای مدت ۲ هفته تا یک ماه از مدار بهرهبرداری خارج میکند.
بنابراین ظرفیت تولید بنزین در ایران به چه رقمی رسیده است؟
با همکاری همه پالایشگاههای نفتی و ستاره خلیجفارس، امکان تولید بیش از ۹۰ میلیون لیتر بنزین در کشور فراهم شده است، اما دستیابی به این رقم مشروط به مساعد بودن شرایط جانبی مانند تعمیرات یا دسترسی به آب و... است. با این وجود، اکنون نیازی به تولید ۹۰ میلیون لیتر بنزین در کشور نیست، زیرا موازنه تولید و مصرف بنزین در ایران مثبت است، اما این موضوع به معنای ادامه بیتوجهی نسبت به مصرف بیرویه بنزین نیست.
تولید بنزین یورو فقط برای ستاره خلیج فارس تعریف شده است؟
به طور کلی، کیفیت تولید بنزین در هر پالایشگاه به این موضوع بستگی دارد که شما چه مقدار بنزین از آن پالایشگاه طلب کنید. اگر میزان تولید بنزین پالایشگاه از حدی که در طراحی برایش تعریف شده بیشتر شود مجبور میشود بنزین با اکتان پایینتری عرضه کند.
شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی نیز برای ارتقای سطح کیفی بنزین تولیدی در کشور همه پالایشگاههای نفتی را ملزم به اجرای برنامه افزایش کیفیت کرده است. طرحهای بنزینسازی پالایشگاه بندرعباس امسال به بهرهبرداری میرسد و ۱۲ میلیون لیتر بنزین تولیدی این پالایشگاه به سطح یورو ۴ ارتقا مییابد. از آنجا که پالایشگاه بندرعباس و پالایشگاه ستاره خلیجفارس در نزدیکی هم احداث شدهاند سبب میشوند تا در بخش توزیع بیشتر بنزین یورو و در بخش صادرات بنزین انعطاف بیشتری داشته باشیم.
غیر از بندرعباس، پالایشگاههای مرکزی کشور نیز باید تولید بنزین خود را به سوی کیفیت یورو سوق دهند تا تامین بنزین یورو برای بخشهای مرکزی کشور از پالایشگاههای مرکزی انجام شود. این طرح در پالایشگاه امام خمینی شازند اجرا شده و در پالایشگاههای اصفهان، لاوان و آبادان هم در حال انجام است.
برخی پالایشگاهها مانند شیراز به زمان بیشتری برای اجرای طرح نیاز دارند. همیشه توسعه پالایشگاهها و احداث واحدهای بهینهسازی به پول زیادی نیاز دارد که بخش اعظم آن ارزی است. این تامین مالی زمانی اتفاق میافتد که شما منابع مالی ارزان قیمت را برای پالایشگاه فراهم کنید. وامهای ریالی با سودهای نجومی از لحاظ اقتصادی توجیهی برای پالایشگاهها ندارد. آنها وام ارزی با بهرههای متعارف نیاز دارند که متاسفانه این کار خیلی سخت اتفاق میافتد.
ستاره خلیج فارس رسالتی غیر از تولید بنزین یورو ۵ نیز بر عهده دارد؟
تولید بنزین یورو ۵ اصلیترین وظیفه ستاره خلیجفارس است، اما این پالایشگاه محصولاتی نظیر نفتگاز یورو، سوخت جت و دیگر فرآوردههای باارزش مطابق با استانداردهای روز اروپا را نیز تولید میکند.
با راه اندازی ستاره خلیجفارس، واردات بنزین تا چه اندازه کاهش مییابد؟
مطابق برنامهریزیهای انجام شده در نیمه دوم امسال هیچ بنزینی به کشور وارد نخواهد شد. پارسال میانگین واردات روزانه بنزین کمتر از ۱۲,۶ میلیون لیتر بوده که این رقم در نیمه نخست امسال به نصف کاهش یافت. قطع واردات بنزین به سبب آسودگی خاطر در پی راهاندازی فازهای ستاره خلیجفارس است. اگر این پالایشگاه ساخته نمیشد ما همچنان واردکننده بنزین باقی میماندیم.
آیا قابلیت تولید بنزین سوپر برای پالایشگاه ستاره خلیجفارس نیز تعریف شده است؟
اکنون تولید بنزین سوپر در پالایشگاه امام خمینی (ره) اراک امکانپذیر است. در ستاره خلیج فارس نیز این قابلیت تعریف شده که ۲۰ درصد از کل ظرفیت تولید بنزین خود را به بنزین سوپر بر اساس نیاز کشور اختصاص دهد.
تولید بنزین سوپر خللی در تولید بنزین یورو ۵ ستاره خلیجفارس ایجاد نمیکند؟
زمانی که پالایشگاهها به تولید بنزین سوپر میپردازند همزمان حجم تولید بنزین در کشور کاهش مییابد، زیرا بنزین سوپر با اکتان ۹۵ تولید میشود، اما اگر بنزین سوپر تولید نکنیم میتوانیم مواد اولیه آن را برای تولید بیشتر بنزین معمولی استفاده کنیم، بنابراین بنزین سوپر تنها بر اساس نیاز کشور تولید میشود. میانگین تولید و مصرف روزانه بنزین سوپر حدود ۳ میلیون لیتر است.
اگر پالایشگاههایی که قادر به تولید بنزین سوپر هستند به دلیل شرایط عملیاتی مانند تعمیرات اساسی در یک مقطعی از مدار بهرهبرداری خارج شوند در تامین بنزین سوپر مشکل ایجاد میشود، اما الان هیچ مشکلی برای تولید، ذخیره و توزیع بنزین سوپر نداریم.
بدون تردید، تولید کافی بنزین سوپر نباید سبب مصرف بی رویه آن شود.
بله، همینطور است. بخش زیادی از مشکلات در تامین سوخت کشور به سبب مصرف بیرویه بنزین است، بنابراین مصرف باید مهار و مدیریت شود و در حد منطقی باقی بماند، در این صورت کشور هیچ مشکلی برای تامین بنزین یورو و سوپر نخواهد داشت، اما اگر لجامگسیختگی مصرف ادامه داشته باشد و ناوگان حملونقل عمومی کشور توسعه نیابد همچنان شاهد افزایش مصرف خواهیم بود. وقتی مصرف بیش از تولید باشد باید از روشهای دیگر مانند کاهش تولید بنزین سوپر استفاده کنیم.
مصرف بنزین از ابتدای سال تاکنون چه روندی را سپری کرده است؟
میانگین مصرف بنزین در فروردین امسال حدود ۸۷ میلیون لیتر در روز بوده، این رقم در اردیبهشت به ۸۴,۵ میلیون لیتر و در خرداد ماه به ۸۳.۶ میلیون لیتر رسید، در حالی که تولید بنزین در خردادماه حدود ۸۶ میلیون لیتر در روز بود. یکی از دلایل کاهش مصرف بنزین، ماه مبارک رمضان و کاهش مسافرتها بود، اما مطابق روال هر سال، تعداد سفرها در تابستان افزایش مییابد و به تبع آن میزان مصرف بنزین نیز بالا میرود تا جایی که احتمال دارد در شهریور ماه امسال به بیش از ۹۰ میلیون لیتر در روز معادل ۸ درصد رشد نسبت به مدت مشابه پارسال، افزایش یابد.
اکنون مقدار تولید از مقدار مصرف بنزین بیشتر است، اما باید آمادگی لازم برای افزایش مصرف در ماههای آینده را داشته باشیم، اما نکته اصلی اینجاست؛ رشد مصرف بنزین در کشور تا چه زمانی بی رویه ادامه دارد؟!
مصرف صحیح و بهینه بنزین تا چه اندازه در ثبات تامین بنزین کشور موثر است؟
ما هر کاری بتوانیم انجام میدهیم تا کشور با مشکل سوخت روبهرو نشود. تعمیرات اساسی برخی پالایشگاهها را به نیمه دوم امسال موکول کردهایم تا میزان تولید بنزین کم نشود. تا جایی که بتوانیم ذخیرهسازی بنزین انجام میدهیم، ستاره خلیجفارس هم با موفقیت به کار خود ادامه میدهد. همه این تدابیر اندیشیده شده تا مردم با مشکلی برای تامین بنزین روبهرو نشوند، اما اگر مصرف بیرویه بنزین ادامه داشته باشد و هر سال شاهد رشد ۸ تا ۱۰ درصدی مصرف بنزین باشیم، عمر خودکفایی تولید بنزین خیلی زود به سر میرسد.
افزودن ۸ میلیون لیتر بنزین به میزان تولید هر سال، یعنی ساختن سالانه یک پالایشگاه تهران جدید! این کار نه توجیه اقتصادی دارد نه توجیه منطقی و نه حتی امکانپذیر است. نمیتوان از صنعت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش انتظار داشت به تنهایی عهدهدار تامین سوخت مردم در هر شرایطی و هر میزان مصرفی باشند. ما نسبت به پالایشگاه ستاره خلیجفارس خوشبین هستیم و امیدواریم فاز سوم هم تا پایان امسال به بهرهبرداری برسد، اما موضوع خودکفایی تولید بنزین در مجموعهای متشکل از سازمانهای صنعت نفت، خودروسازها، همت رسانهها برای فرهنگسازی و همکاری مردم محقق و پایدار خواهد شد، در غیر این صورت، اطمینان خاطر از خودکفایی در تولید بنزین تنها برای یک مقطع کوتاه است و با روند افزایش مصرفی که در پیش گرفته شده، دوباره با بحران روبهرو خواهیم شد.
مردم، دولت و سازمانهایی که نام بردید قادرند چه نقشی را در تداوم خودکفایی تولید بنزین کشور ایفا کنند؟
همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین خودروسازهای ایرانی، برای تولید خودروهای باکیفیت و مطابق استانداردهای روز دنیا و جلوگیری از تردد خودروهای فرسوده با در نظر گرفتن همه سختیها، از جمله این کارهاست. متوسط مصرف بنزین خودروهای فرسوده بیش از حد نرمال جهانی است.
قیمت بنزین یکی دیگر از عوامل شدت مصرف این فرآورده است. ما از سال ۵۷ تا سال ۸۵ به شکل مداوم شاهد رشد مصرف بنزین بودیم. در سالهای ۵۹ و ۶۰ همزمان با وقوع جنگ تحمیلی از شدت مصرف بنزین کاسته شد اما پس از آن مصرف بنزین سیر صعودی طی کرد، به گونهای که در سال ۸۵ به طور میانگین روزانه حدود ۷۴ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف میشد. سرانجام در سال ۸۶، طرح سهمیهبندی بنزین اجرا شد و سه سال بعد طرح هدفمندی یارانهها نیز به مرحله اجرا درآمد که موجب تک نرخی کردن بنزین شد. اجرای این دو طرح سبب کاهش مصرف سوخت شد تا جایی که مصرف بنزین به حدود ۶۰ میلیون لیتر در روز رسید، اما از آنجا که اصلاح قیمت سوخت ادامه پیدا نکرد، خاصیت بحث تک نرخی شدن هم خنثی شد و از سال ۹۰ تاکنون دوباره شاهد افزایش مصرف غیر متعارف بنزین هستیم. اصلاح قیمت سوخت با در نظر گرفتن فوب خلیج فارس، قیمت تمام شده بنزین، سطح تورم در جامعه و زندگی اقتصادی مردم به سوی یک قیمت متعادل میتواند تاثیر مثبتی در کاهش مصرف سوخت داشته باشد.
افزون بر این، ضعف در توسعه زیرساختهای حملونقل عمومی کشور و افزایش کیفیت آن سبب میشود تا مردم انگیزه بیشتری برای استفاده از این ناوگان و کاهش استفاده از خودروهای شخصی داشته باشند.
به هر حال مدیریت مصرف فقط کار یک وزارتخانه نیست، بلکه مجموعهای از سازمانها و وزارخانهها باید حضور داشته باشند و با همکاری هم این مصرف را مدیریت کنند. ما الان هم در تولید بنزین خودکفا هستیم و زمانی که فاز ۳ ستاره خلیج فارس به بهرهبرداری برسد شرایط خوبی خواهیم داشت، اما اگر روند رشد بیرویه مصرف ادامه پیدا کند باز هم از شرایط خودکفایی خارج خواهیم شد.
مدیریت مصرف بنزین کشور میتواند ما را به صادرکننده این فرآورده ارزشمند تبدیل کند؟
بله حتما همینطور است. فازهای یک و ۲ پالایشگاه ستاره خلیجفارس، نیاز کنونی کشور به بنزین را تامین میکنند و همانطور که گفته شد سبب موازنه مثبت تولید و مصرف میشوند. در صورتی که در حوزه مصرف اتفاقهای خوبی بیفتد و مسئولان کشور تصمیمهای درستی اتخاذ کنند تا مصرف انرژی به خوبی مدیریت شود ما با شرایط متعارف میتوانیم فاز ۳ ستاره خلیجفارس را برای صادرات در نظر بگیریم.
بنابراین فاز ۳ ستاره خلیج فارس میتواند جایگاه ایران در منطقه را ارتقا دهد.
ایران مدتها به عنوان واردکننده بنزین در منطقه مطرح بوده، اما تا پایان امسال با راهاندازی فاز ۳، به شرط مدیریت مصرف، میتواند تولید بنزین خود را به بازار صادرات و منطقهای اختصاص دهد و نقش خود را در حوزه انرژی منطقه پررنگ کند. بازارهای هدف صادرات بنزین ایران نیز به طور معمول کشورهای همسایه هستند. با توجه به اینکه تولید بنزین ستاره خلیج فارس با استاندارد یورو ۵ خواهد بود حتی کشورهای تولید کننده بنزین نیز میتوانند بازار هدف ایران باشند.
شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی تا چه اندازه در مدیریت ستاره خلیج فارس سهیم است؟
مهمترین و اصلیترین فعالیتهای ستاره خلیجفارس با نظارت و هماهنگی شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی تعیین و اجرا میشود.
تعیین نوع، کیفیت و میزان خوراک دریافتی پالایشگاه و محصولاتی که تولید میکند، انجام تعمیرات اساسی همسو با سایر پالایشگاههای نفتی کشور، نظارت بر مدیریت مصرف بهینه انرژی در پالایشگاه، انجام ممیزیهای دورهای، نظارت بر کنترل کیفیت محصولات، ایفای نقش حاکمیتی در رسیدگی به شکایات، نظارت بر بخش HSE، اجرای طرحهای ثانویه در راستای بهبود ارتقای کیفیت، عرضه محصولات در بورس و بسیاری موارد دیگر از مهمترین رسالتهای شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی در ستاره خلیجفارس هستند.
به عنوان یک کارشناس حوزه انرژی، پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیجفارس را دارای چه مزیتهایی میدانید؟
یک پالایشگاه میعانات گازی باید آب کافی در اختیار داشته باشد. خوراک لازم را بیوقفه دریافت کند و از طریق خطوط لوله احداث شده، محصولات خود را به آسانی به بازارهای مصرف داخلی و خارجی ارسال کند. ستاره خلیجفارس همه این مزیتها را در اختیار دارد. از طریق یک خط لوله به مبادی تامین خوراک متصل شده و به شکل پایدار از خوراک لازم (میعانات گازی) بهرهمند میشود. در نقطه مقابل از طریق خطوط لوله نیز به بازار مصرف متصل شده و محصولات تولیدی این پالایشگاه به بازار عرضه میشود، همچنین به دلیل نزدیکی به دریا و اقیانوس موقعیت صادرات از راههای دریایی نیز برای این پالایشگاه فراهم شده است.
گاهی اوقات پالایشگاهها در محلهایی احداث میشوند که تامین آب برای آنها سخت است مانند پالایشگاههای اصفهان و اراک، اما تامین آب مورد نیاز ستاره خلیجفارس بدون خطرهای زیستمحیطی از طریق دریا انجام میشود. جمع شدن همه این شرایط مناسب برای یک پالایشگاه میعانات گازی بسیار مطلوب است و ستاره خلیجفارس از این لحاظ بیرقیب است.
دولت تدبیر و امید را تا چه اندازه در راهاندازی این پالایشگاه موثر میدانید؟
در دولت یازدهم و دوازدهم پالایشگاه ستاره خلیجفارس همواره جزء پروژههای اولویتدار بوده و تلاش شده تا جایی که میتوانند مشکلاتی را که سر راه تکمیل این پروژه وجود داشت رفع کنند. مشکلات کم نبود. وقتی طرحی را آغاز میکنید که از لحاظ مالی، تامین تجهیزات و مدیریت با چالش روبهروست و از طرف دیگر در اختیار بخش خصوصی قرار دارد، مشکلات زیادی را باید پشت سر بگذارید. بدون تردید اگر تلاش، پیگیری مستمر و منظم و نیز حمایتهای مستقیم وزیر نفت نبود، ستاره خلیجفارس امروز به ثمر نمینشست.
اگر ستاره خلیج فارس نبود چه میشد؟
با قاطعیت میگویم اگر ستاره نبود امروز بحران بسیار بدی را درباره تامین بنزین کشور تجربه میکردیم، زیرا شرایط سیاسی حاکم بر منطقه و جهان ثابت کرده در پی محدودیتهای اقتصادی، تامین بنزین برای ما میتواند یک چالش بزرگ باشد. تهدیدهایی علیه کشورمان وجود دارد که اگر ستاره خلیجفارس را نداشتیم وجود این تهدیدها برای ما بسیار نگران کننده میشد. فازهای مختلف پارسجنوبی روزانه به تولید میعانات گازی میپردازند. تصور کنید برای فروش این حجم از میعانات گازی در جهان با مشکل مواجه میشدیم و در داخل کشور نیز نمیتوانستیم از آن استفاده کنیم، اگر نمیتوانستیم بنزین مورد نیاز را در داخل کشور تولید کنیم، اگر با اختلال در تولید و استفاده از میعانات گازی روند تولید، توزیع، مصرف و صادرات گاز طبیعی نیز با مشکل مواجه میشد، آن زمان چه اتفاقی برای ایران میافتاد؟! اما راهاندازی ستاره خلیجفارس بسیاری از تهدیدها و اهرم فشارها علیه ایران را خنثی کرده است.
ستاره خلیجفارس موقعیت بسیار مطلوبی را برای تولید، جذب و استفاده از میعانات گازی فازهای پارس جنوبی فراهم کرده است، ما را در تولید بنزین یورو ۵ خودکفا و حتی صادرکننده میکند و سبب میشود تا تامین سوخت مورد نیاز کشور، پاشنه آشیل ایران محسوب نشود.
اگر ستاره نبود و ما در رقم تولید ۶۰ میلیون لیتر بنزین باقی میماندیم در حالی که مصرف بنزین با رشد فزایندهای همراه است، امروز باید روزانه به طور متوسط ۳۰ میلیون لیتر بنزین به کشور وارد میکردیم. ما آرامش خاطر برای همه مواردی را که ذکر شد مدیون راهاندازی ستاره خلیجفارس هستیم که با تلاشهای دولت برای اجرای برجام میسر شد. برجام سبب شد تا تجهیزات مورد نیاز بلوکه شده این پالایشگاه در خارج کشور تامین شود که این موضوع در کنار تلاش مدیران و مدیریت منابع مالی سبب شد تا امروز طعم شیرین خودکفایی تولید بنزین را بچشیم.
منبع:شانا