راهکار کشف قیمت انرژی چیست؟

نبض نفت- مرتضی زمانیان در سومین کنفرانس حکمرانی و سیاست گذاری عمومی در نشستی با عنوان «اصلاح یارانه بنزین» گفت: در حال حاضر هیچ برآوردی از حجم یارانه ای که به حامل‌های انرژی داده می‌شود، وجود ندارد چون هم رقم یارانه ای که پرداخت می‌شود قابل توجه و هم میزان قاچاق سوخت بسیار زیاد است. از سوی دیگر دولت هیچ اطلاعاتی درباره قیمت تمام شده تولید و مقایسه آن با قیمت مصرف کننده ارائه نمی‌دهد.

وی با بیان اینکه هم گازوئیل و هم بنزین، خصوصاً گازوئیل ظرفیت فروش داخل با قیمت‌های منطقه‌ای را دارد، افزود: راهکار ما برای اصلاح قیمت بنزین این بود که برای این کالا یک بازار ایجاد کنیم و آن را مانند هر کالای دیگری در یک بازار رقابتی به فروش برسانیم. برخی می‌گویند اکتان بنزین ما تفاوت کیفیت با بنزین کشورهای دیگر دارد و امکان فروش رقابتی را ندارد که من این موضوع را نمی‌پذیریم و معتقدم بنزین باید به بازار عرضه شود و خود خریدار چنین مواردی را در زمان کشف قیمت مد نظر قرار دهد، هر چند که نظارت حاکمیت در این بازار الزامی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران،، اصلاح ساختار قیمت گذاری حامل‌های انرژی‌های و حذف قیمت گذاری دستوری را در راستای تعیین قیت عادلانه دانست نه افزایش قیمت، گفت: این روش هم که قیمت بنزین را آنقدر افزایش دهیم که به قیمت فوب خلیج فارس (فری آن برد) برسد هم اشتباه است. همه این موارد از تفکر نادرست قیمت گذاری دستوری نشأت می‌گیرد.

زمانیان با اشاره به اظهار نظر برخی از کارشناسان مبنی بر انحصاری بودن «بنزین» و اینکه چاره‌ای جز قیمت گذاری نداریم، تصریح کرد: من این موضوع که بنزین را یگ کالای انحصاری بدانیم را نمی‌پذیرم. اگر مرزهای واردات و صادرات بنزین باز شده و به صورت بازار کشف قیمت شود می‌بینیم که کالایی انحصاری نخواهد بود.

این استاد دانشگاه، استدلالی که گفته می‌شود چون سطح درآمد ما با سطح درآمد کشورهای پیشرفته و اروپایی متفاوت است و در نتیجه بنزین باید هم رده درآمدهای عمومی به فروش برسد، را رد کرد و خاطرنشان کرد: این اظهار نظری عوامانه است. در علم اقتصاد، کالاهای بازارپذیر در تمام دنیا به یک ثبات قیمتی مشابه می رسند. اگر بخواهیم با همین تفکر قیمت طلا را تعیین کنیم باید طلا با قیمتی بسیار ارزان‌تر در ایران به فروش برسد و در نتیجه تمام هم و غم خود را در جلوگیری از قاچاق طلا به خارج از کشور معطوف کنیم. اینکه درآمدها پایین است ایراد بازار نیست. ایراد حاکمیت است که نمی‌تواند درآمد ملی را بالا ببرد. آیا می‌توان متناسب با قیمت بنزین، قیمت ملک را تعیین کرد؟ نتیجه این دیدگاه سیستم کمونیستی خواهد شد.

وی با تأکید بر اینکه اگر بازار بنزین راه اندازی شود، مشکل ترافیک و آلودگی نیز مرتفع خواهد شد، اظهار داشت: چنین بازاری نتیجه خود تنظیم گری دارد.

وی به یکی دیگر از ایرادات وارده به طرح بازار بنزین پرداخت و گفت: برخی این را مطرح می کنندکه اگر بنزین به صورت بازار قیمتی، کشف قیمت شود بخش مهمی از اقشار کم درآمد امکان تهیه آن را نخواهند داشت، اظهار داشت: این ایراد بازار نیست و مشکل از نهاد دولت است که نمی‌تواند نظام بازتوزیعی را اجرا کند. اینکه گوشت در بازار آزاد کشف قیمت می‌شود و عده‌ای نمی‌توانند آن را خریداری کنند به بازار بر نمی‌گردد بلکه به نحوه حمایت از دولت مربوط می‌شود. علم اقتصاد راهکار این موضوع را پرداخت یارانه نقدی از سوی دولت به فقرا تعیین کرده که معمولاً به صورت مالیات از ثروتمندان اخذ و به فقرا داده می‌شود.

عضو هیئت مدیره اقتصاد و دانشکده مدیریت و اقتصاد توضیح داد: می‌بایست از مدل سنتی «دولت رفاه» در ایران به سمت دولت بازتوزیعی حرکت کنیم. این در حالی است که دولت متأسفانه رسماً به تعیین کننده قیمت کالا مانند گوشت و مرغ و پیاز تبدیل شده که در هیچ جای دنیا چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. من این موضوع را که بازتوزیع منابع میان فقرا را پوپولیستی می‌دانند، قبول ندارم بلکه این اتفاق عین علم اقتصاد است.

زمانیان حذف دیدگاه اشتباه تعیین قیمت کالاها و خدمات از سوی دولت را نیازمند فرهنگ سازی همه جانبه در عموم مردم و حتی مسئولان عنوان و تصریح کرد: چندی پیش یکی از مقامات دولتی می‌گفت جمله هویدا که گفته بود ۱۳ سال قیمت یک خودکار را ثابت نگه داشتم، کار بزرگی بود. من آن موقع به او گفتم این جمله ناشی از تفکر اشتباه ثابت نگه داشتن قیمت ارز در میان مردم و مسئولان است. چرا که براساس اسناد موجود بیشترین تورم موجود در رژیم قبل در دولت هویدا رخ داد که ۳۰ درصد تورم داشت ولی هویدا با تکیه بر منابع سرشار نفتی در دهه ۵۰، نرخ ارز را سرکوب کرد که نتیجه آن نابودی تولید داخل و معطوف شدن توان کشور به صادرات بود.

وی ادامه داد: هم اکنون نیز تفکر دولت رفاه در میان مسئولان رایج است در حالیکه این مدل نه تنها اسلامی نیست بلکه برداشتی از مدل شکست خورده اقتصاد کمونیستی است. اگر از ابتدا قیمت بنزین را از انحصار دولت خارج کرده و در بازار کشف قیمت می‌کردیم شاهد چنین اتفاقاتی نبودیم. کما اینکه قیمت مسکن ظرف یک سال دو برابر شد اما کسی به دولت ایرادی نگرفت اما قیمت بنزین پس از ۸ سال اضافه شد و این همه مشکلات و اغتشاشات ایجاد شد.