خداحافظ سرشماری سنتی؛ سلام بر سرشماری ثبتی مبنا
سیدمسعود حسینی سردبیر پایگاه خبری نبض نفت
به گزارش نبض نفت حدود 60 سال است که مردم ایران هر ده سال یک بار منتظر هستند تا شمارش شوند و به سئوالات مامور سرشماری پاسخ دهند. آنها هر 10 سال یک بار منتظر هستند تا شمارش شوند و بعد از چند ماه جمعیت کل کشور را بدانند. انگار حضور مامور سرشماری جلو درب منازل برای مردم یک عادت شده است. 10 سال انتظار و بعد از آن کلی اطلاعات ریز و درشت از شرایط جمعیتی کشور.
اما در طی 60 سال گذشته مامورانی که با مرکز آمار ایران و در اجرای سرشماری همکاری داشته‌اند شاید این خبر برای آنها چندان خوشایند نباشد اینکه دیگر سرشماری سنتی نخواهیم داشت. اینکه دیگر از یک کار گروهی یک ماهه خبری نخواهد بود. دیگر سرشماری سنتی با آن همه فرم‌های رنگی وجود نخواهد داشت.
اولین سرشماری رسمی در ایران در سال 1335 برگزار شد و از سال 1335 تا سال 1395 به طور مرتب هر 10 سال یک بار سرشماری انجام شده است. در سال 1370 به خاطر پایان جنگ تحمیلی و بررسی وضعیت جمعیتی کشور و در راستای تدوین یک برنامه دقیق برای توسعه کشور یک سرشماری انجام شد. همچنین در سال 1390 با مصوبه هیئت دولت مبنی بر اجرای سرشماری به صورت هر 5 سال یکبار شاهد سرشماری دیگری در کشور بودیم تا این سرشماری در کنار سرشماری‌های 10 ساله اطلاعات مفیدی در اختیار کشور قرار دهد.
اما در چند سال اخیر رویکرد مرکز آمار ایران مقداری تغییر کرده و به خاطر دسترسی به اطلاعات دقیق‌تر و به روزتر ناگزیر هستیم که با سرشماری سنتی 10 سال یک بار خداحافظی کنیم و به سمت اجرای سرشماری مدرنی برویم که بسیاری از کشورهای توسعه یافته چند سال است در این حوزه قدم برداشته‌اند. همچنین هزینه‌های زیادی که اجرای سرشماری سنتی دارد ما را مجبور می‌کند که برای به دست آوردن اطلاعات دقیق به سراغ روش‌های دیگر برویم.
مصوبه اخیر هیئت دولت زمینه‌های قانونی آن را برای مرکز آمار ایران فراهم کرده که با سرشماری سنتی خداحافظی کرده و به سراغ سرشماری مدرن برود. همچنین بر اساس مصوبه هیئت دولت دیگر سرشماری 5 ساله نخواهیم داشت و سرشماری مدرن که از آن به عنوان سرشماری ثبتی یاد می‌شود 10 ساله خواهد بود. مبنای اصلی این سرشماری اطلاعات ثبتی دستگاههای اجرایی کشور است و مرکز آمار ایران موظف است این اطلاعات را در یک سامانه جمع‌آوری کرده و اطلاعات مورد نیاز برای برنامه‌ریزی در کشور را از آن استخراج کند.
بر اساس مصوبه هیئت دولت در سال 1400 سرشماری در کشور نخواهیم داشت و اولین سرشماری ثبتی مبنا در کشور در سال 1405 اجرا خواهد شد.
با توجه به اینکه این کار برای اولین بار در کشور انجام می‌شود طبیعی است که با مشکلاتی روبرو شود اما آنچه مهم است حرکت به سمت سرشماری مدرن و رفع مشکلاتی است که احتمالا با آن مواجه خواهیم شد. در این بین لازم است دستگاههای اجرایی همکاری لازم را با مرکز آمار ایران داشته باشند چرا که هدف اصلی از ایجاد سامانه اطلاعاتی متمرکز در کشور کمک به توسعه و پیشرفت کشور است و مرکز آمار ایران به عنوان متولی این کار موظف است این کار را به بهترین نحو انجام دهد. قطعا این مدل جدید از سرشماری برکات زیادی برای کشور خواهد داشت به شرطی که همه نهادها و سازمان‌های دولتی با این مرکز علمی و آماری کشور که مرجع رسمی آمار در کشور تلقی می‌شود همکاری شایسته‌ای داشته باشند.
