چرا بین دهک‌های درآمدی کشور شاخص تورم متفاوت است؟
به گزارش نبض نفت شاخص تورم در کشور همواره یکی از شاخص‌های بسیار مهم برای نشان دادن وضع اقتصادی هر کشوری به شمار می‌رود. اما شاخص تورم در بین دهک‌های درآمدی در کشور متفاوت است.
گزارش پژوهشی اخیر پژوهشکده آمار مرکز آمار ایران به بررسی دلایل متفاوت بودن شاخص تورم بین دهک‌های درآمدی در کشور پرداخته و جزئیات این موضوع را بررسی کرده است. اسعداله رضایی پژوهشگر مرکز آمار ایران در این گزارش تاکید می‌کند: با توجه به متفاوت بودن ترکیب سبد خانوارهای مختلف، تغییرات قیمت تأثیر متفاوتی بر روی خانوارها خواهد گذاشت. این اختلاف سبد می‌تواند هم ناشی از تفاوت‌های جغرافیایی(مناطق شهری و روستایی استان‌های مختلف) و هم به دلیل تفاوت سطح درآمد (دهک‌های مختلف درآمدی) باشد. در این گزارش تلاش شده با تأکید بر تفاوت ناشی از سطوح مختلف درآمدی، تغییرات نرخ تورم بین دهک‌های مختلف درآمدی بررسی شود.
رضایی پژوهشگر مرکز آمار ایران گزارش خود را در سه بخش ارائه کرده است. در بخش اول کلیات محاسبه نرخ تورم بر اساس دهک‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخش دوم تحلیل تغییرات تورم بین دهک‌های مختلف در سال ۱۳۹۸ بررسی شده و در بخش سوم نتیجه‌گیری و پیشنهادات سیاستی ارایه می‌شود.
روش محاسبه شاخص قیمت دهکی
رضایی در بخش روش محاسبه شاخت قیمت دهکی تاکید می‌کند: تفاوت روش‌های مختلف محاسبه در نحوه استفاده از اوزان است. در دو روش اصلی محاسبه شاخص قیمت از مقادیر سال پایه (روش لاسپیرز) و سال جاری (روش پاشه) استفاده می‌شود که هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خود را دارد. در اکثر مراکز آماری دنیا به دلیل در دسترس نبودن به هنگام اوزان سال جاری، از مقادیر سال پایه به‌عنوان اوزان استفاده می‌شود (روش لاسپیرز).
اساس محاسبه‌ی شاخص قیمت بر اساس دهک‌های درآمد، تفاوت در ضریب اهمیت اقلام بین دهک‌های مختلف است. به عبارت دیگر هر یک از اقلام مصرفی در سبد خانوارهای با درآمد متفاوت وزن متفاوتی دارد. در این حالت برای هر یک از اقلام ۱۰ وزن متفاوت داریم پس اقلام مختلف سبد را ۱۰ بار تجمیع می‌کنیم و تعداد ۱۰ عدد شاخص (به اندازه دهک‌های درآمدی) به‌دست می‌آوریم.
این پژوهشگر در بخش دوم این گزارش با ارائه چندین جدول و نمودار به تحلیل تغییرات تورم بین دهک‌های مختلف در سال ۱۳۹۸ پرداخته است.
برای بررسی قدرت خرید خانوارها علاوه بر نرخ تورم، تغییرات درآمدی خانوارها هم باید بررسی شود
رضایی در بخش پایانی این گزارش تاکید می‌کند: شاخص قیمت مصرف‌کننده در مفهوم عام خود نشان‌دهنده‌ی تغییر در ارزش سبد معینی از کالاها و خدمات مصرفی خانوارها طی زمان نسبت به یک سال مشخص که اصطلاحاً سال پایه نامیده می‌شود، است. خانوارهای ذکر شده در این تعریف شامل تمامی خانوارهای ساکن داخل یک منطقه جغرافیایی خاص (استان یا کل کشور) هستند؛ صرف نظر از اینکه این خانوارها چه سرپرستی (مرد یا زن)، چه درآمد و هزینه‌ای (دهک اول یا سایر دهک‌ها) دارند یا در چه منطقه شهری (شهر کوچک و متوسط یا کلان شهر) سکونت دارند. از آنجا که هر یک از این ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی خانواهای ساکن می‌تواند سبب تغییر در الگوی هزینه‌ای خانوارها شود؛ بنابراین اگر در محاسبه شاخص قیمت مصرف‌کننده گروه هدف خود را محدودتر سازیم می‌توانیم به شاخص‌های دقیق‌تری برای آن گروه از جامعه برسیم(به شرط آنکه تعداد خانوار نمونه کافی برای تعمیم نتایج به کل آن گروه خانواری جامعه را داشته باشیم). یک روش برای محدود کردن خانوارها محاسبه شاخص قیمت بر اساس دهک‌های درآمدی است.
رضایی تصریح می‌کند: در این گزارش، تحلیلی از نابرابری نرخ تورم در اساس دهک‌های درآمدی برای سال ۱۳۹۸ ارایه شد و توضیح داده شد که اختلاف تورم بین دهک‌ها به دلیل تفاوت در ضریب اهمیت کالاها بین دهک‌های مختلف است به گونه‌ای که ضریب اهمیت گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در دهک‌های پایین درآمدی بیشتر از دهک‌های بالای درآمدی است و در گروه کالاهای غیر خوراکی و خدمات این روند برعکس است. پس انتظار می رود افزایش قیمت کالاهای خوراکی تأثیر بیشتری بر تورم دهک‌های پایین داشته باشد. همچنین در بین اقلام گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها نیز تأثیر کالاها بر تورم کل در بین دهک‌های مختلف متفاوت است.
در طول سال ۱۳۹۸ نرخ تورم کل، کالاهای خوراکی و غیر خوراکی در دهک‌های بالای درآمدی بیشتر از دهک‌های پایین درآمدی بوده است و اختلاف تورم بین دهک‌ها با افزایش نرخ تورم بیشتر شده است. بنابراین در شرایط تورمی نابرابری تورمی بین دهک‌های درآمدی بیشتر شده است.
این پژوهشگر مرکز آمار ایران در پایان تاکید می‌کند: برای بررسی تغییرات قدرت خرید خانوارها ضروری است علاوه بر نرخ تورم تغییرات درآمدی خانوارها هم مورد بررسی قرار گیرد زیرا قدرت خرید نسبت درآمد به سطح قیمت‌ها است و تغییرات نرخ تورم فقط یکی از ارکان تغییرات قدرت خرید است بنابراین بررسی تغییرات قدرت خرید مستلزم بررسی برآیند تغییرات تورم و درآمد است.
علاقمندان می‌توانند با مراجعه به سایت پژوهشکده آمار مرکز آمار ایران متن کامل این گزارش را مطالعه نمایند.
