چشم‌انداز و ۵ چالش برتر روزآمد صنعت پتروشیمی جهان
با وجود اندازه آن، این بخش همچنان در بحث انرژی جهانی در جایگاه دوم قرار دارد. در بسته‌بندی‌های پلاستیکی برای مواد غذایی و دیگر محصولات تجاری می‌توان از طیف وسیعی از محصولات پتروشیمی از جمله پلی‌اتیلن و پلی‌استایرن تهیه کرد. در سطح جهان، بیش از نیمی از آمونیاک به اوره تبدیل می‌شود که به‌نوبه خود بیشتر به‌عنوان کود برای افزایش عملکرد محصول و افزایش تولید مواد غذایی استفاده می‌شود.
لاستیک مصنوعی جزء اصلی تایرهای اتومبیل، کامیون و دوچرخه است و بیشتر از بوتادین پتروشیمی مشتق می‌شود. بسیاری از مواد شوینده لباسشویی و اقلام لباس در ماشین لباسشویی ما از مواد پتروشیمی مانند سورفکتانت‌ها و الیاف پلی‌استر مشتق شده‌اند.
صنعت پتروشیمی به‌واسطه پیشرفت‌های فنی قابل توجه، هزینه‌های سرمایه و عملیات در سراسر جهان هم متمرکز و هم رقابتی است. محصولات تولیدشده در صنعت پتروشیمی در کاربردهای متعددی از جمله بسته‌بندی، کالاهای خانگی، تجهیزات پزشکی، منسوجات، رنگ‌ها و مصالح ساختمانی و... استفاده می‌شوند. شایان ذکر است که این صنعت از طریق فناوری جدید و توانایی پردازش و تبدیل مواد خام مختلف به نوآوری خود ادامه می‌دهد و در نتیجه سود خوبی را گزارش می‌کند.
با این حال، با وجود این سودهای گزارش‌شده در دهه گذشته، صنعت پتروشیمی شاهد گذار قابل‌توجهی است و برخی از عوامل این نوسان را به سمت بالا و تغییر مسیر سوق داده است. این صنعت آبستن چند چالش عمده است که پیش‌بینی می‌شود صنعت را مجبور به تغییر نحوه کار در سال‌های آینده کند.
خوراک
تولید محصولات پتروشیمی و مشتقات آن بر اساس خوراک‌های مرسوم در صنعت پتروشیمی بوده است. تاکنون، هم آمریکای شمالی و هم خاورمیانه، منابع اصلی این مواد اولیه در این صنعت بوده‌اند، با این حال، ظرفیت سرمایه‌گذاری در خوراک‌های معمولی ظرف پنج سال آینده محدود خواهد شد. برای نمونه، پیش‌بینی می‌شود که مواد اولیه معمولی در آمریکای شمالی در ۱۰ سال آینده کاهش یابد، زیرا چشم‌انداز صادرات، تقاضا برای اتان را افزایش می‌دهد.
گرچه به‌طور مشخص، منابع جدید احتمالی برای تأمین گاز در سطح جهان و همچنین امکان آغاز تولید گاز شیل در کشورهایی مانند آرژانتین وجود دارد. اگرچه، تعداد فرصت‌ها و همچنین ورود آنها به بازارها احتمالاً در مقایسه با آنچه توسط ME و آمریکای شمالی به‌تازگی ارائه شده است، بسیار کم باشد.
رشد کند اقتصادهای در حال رشد
بازار چین سهم قابل‌توجهی در تولید ناخالص داخلی (GDP) دارد. با این حال، به‌تازگی تولید ناخالص داخلی بازار چین کاهش یافته است و انتظار می‌رود که کاهش بیشتری پیدا کند. هم‌زمان، به نظر می‌رسد مصرف مواد شیمیایی در چین در مرحله‌ای است که پیش‌بینی می‌شود کندتر از کل تولید ناخالص داخلی این کشور حرکت کند. به‌طور مشخص، این توسعه به روندهای اقتصاد کلان در چین مربوط می‌شود که از هزینه‌های زیرساختی، همراه با خرید گسترده کالاهای مصرفی بادوام، خودرو و... به اقتصادی که عمدتاً بر خدمات و سایر خریدها متمرکز است، تغییر می‌کند.
افت و فرسایش برخی زنجیره‌های پتروشیمی
به‌تازگی فرسایش قابل‌توجهی در چند زنجیره از محصولات پتروشیمی مشاهده شده است. به‌طور قابل‌توجهی، حداکثر فرسایش در زنجیره‌هایی مشاهده شده است که بر اساس ترکیبات معطر مانند پارازایلین، فنل، پلی‌آمید و... هستند. با وجود افزایش تقاضا و تصمیم‌های سرمایه‌گذاری بهتر در میان تولیدکنندگانی که می‌تواند وضع را بهبود بخشد، احتمال تغییر روند وجود ندارد.
برای مثال، در پنج سال گذشته در سطح جهانی، شرکت‌های پتروشیمی حاشیه‌های شناور را نشان داده‌اند، زیرا رشد قابل توجه تقاضا، به‌ویژه از منطقه آسیا، منجر به نرخ‌های عملیاتی عظیم، به‌ویژه در زنجیره‌های اتیلن و دیگر مشتقات شده است. این امر به‌نوبه خود به شرکت‌ها اجازه داده است حاشیه‌های افزایش‌یافته ناشی از قیمت‌های پایین‌تر نفت را به‌جای رویه مرسوم‌تر صنعت را که کاهش قیمت‌های خوراک برای تحویل به مصرف‌کنندگان است حفظ کنند.
نوسان‌های قیمت نفت خام
قیمت نفت خام که برای تولید بنزن، اتیلن، پروپیلن و سایر ترکیبات پالایش می‌شود، از سال ۲۰۰۵ صعودی و در بالاترین سطح در سال ۲۰۰۸ حدود ۱۴۰ دلار در هر بشکه معامله شد.
تا سال ۲۰۱۴، قیمت‌ها به‌تدریج از ۱۰۸ دلار در هر بشکه به حدود ۳۴ دلار در هر بشکه تا ژانویه ۲۰۱۵ کاهش یافت، زیرا تولید نفت در کشورهای غیراوپک (به‌ویژه ایالات متحده) رشد کرد و تقاضای جهانی کاهش یافت.
افزون بر این، بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) تا ژانویه ۲۰۲۱، قیمت خرید نفت خام آمریکا ۳۶.۸۶ دلار برای هر بشکه بوده است، در حالی که در اوت ۲۰۱۸ این رقم ۶۲.۶۴ دلار و در نوامبر ۲۰۱۸ این رقم ۵۵.۶۵ دلار بوده است. نوسانات شدید قیمت‌ها به نبود اطمینان در سرمایه‌گذاری‌های بالادستی و پایین‌دستی نفت و پتروشیمی منجر می‌شود.
بر اساس گزارش پژوهشی TechSci بازار خدمات مداخله‌ای چاه‌های نفت ایالات متحده که این گزارش بر اساس نوع مداخله (سبک، متوسط و سنگین) و بر اساس خدمات (بررسی حفره‌ها، خرابی و تعمیر لوله و بسته‌کننده، تحریک، سیمان‌کاری اصلاحی، جداسازی منطقه‌ای، کنترل شن و ماسه و بالابر مصنوعی) و بر اساس کاربرد (خشکی و فراساحل) نوشته شده است سرانجام به این نتیجه رسیده که ایالات متحده افزایش تولید نفت و گاز را سرعت بخشیده و پیش‌بینی می‌شود که رشد مشابهی را نیز در سال‌های آینده تجربه کند.
در ضمن در این گزارش موضوع رقابت، پیش‌بینی فرصت‌ها تا سال ۲۰۲۶ نیز بررسی شده است. رشد بازار می‌تواند ناشی از افزایش تقاضای انرژی و فعال شدن مجدد میدان‌های نفتی پس از بلوغ آنها باشد. سرمایه‌گذاری‌های دولتی در پروژه‌ها به همراه بودجه خصوصی به رشد بازار آینده در پنج سال آینده کمک خواهد کرد. انتظار می‌رود که کاربرد فراساحلی خدمات مداخله چاه به دلیل در دسترس بودن بسیاری از چاه‌های زیردریایی و جابه‌جایی آسان در سکوهای دریایی رونق بگیرد.
حفاری دریایی در زیر اقیانوس انجام می‌شود و شامل حفاری در آب‌های عمیق است. انتظار می‌رود عملیات حفاری در سال‌های آینده به‌دلیل اکتشافات جدید میدان نفتی در آب‌های عمیق و مکان‌های فراساحلی در آب‌های بسیار عمیق افزایش یابد. افزون بر این پیش‌بینی می‌شود فعالیت‌های حفاری و تولید در آب‌های عمیق در ایالات متحده، به‌واسطه حمایت و سیاست‌های دولت که بر رشد این بخش در سال‌های آینده تأثیر مثبت می‌گذارد، افزایش یابد.
جنگ تجاری چین آمریکا
سلسله اقدام‌های ضدحمله اقتصادی که اکنون به‌عنوان جنگ تجاری بین ایالات متحده و چین شناخته می‌شود، بیشتر ناشی از اقدام‌های ایالات متحده است که چین نیز به‌نوعی به آنها پاسخ داده است. شایان ذکر است که ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ سه دوره تعرفه بر محصولات چینی به ارزش ۲۵۰ میلیارد دلار اعمال کرد که از آن زمان تاکنون افزایش قابل‌توجهی داشته است.
در دو دور نخست، تعرفه ۲۵ درصدی بر ۵۰ میلیارد دلار واردات از چین وضع شد. جنگ تجاری بین دو کشور تأثیر مستقیمی بر قیمت خوراک چندین پتروشیمی در چین دارد، اما تأثیر مهم‌تر اثرغیرمستقیم بر قیمت کالاهای تکمیلی تولیدشده توسط چین و صادرات آن به سایر نقاط جهان است. قطعاً افزایش تعرفه‌های اعمال‌شده بر کالاهای وارداتی آمریکا به چین بر بازار چین تأثیر گذاشته و قیمت کالاها را در بازار جهانی افزایش خواهد داد.
برای مثال، افزایش تعرفه‌های پروپان چین که پیش‌بینی می‌شود که پروپان خام وارداتی ایالات متحده را غیررقابتی کند، همچنین کمبود پروپیلن برای تولید اکریلیک، پلی‌پروپیلن و سایر مشتقات ایجاد کند. افزون بر این، حتی اگر محصولات از جاهای دیگر وارد شوند، پیش‌بینی می‌شود که قیمت به میزان قابل‌توجهی افزایش یابد.
شایان ذکر است صنعت پتروشیمی در حال مشاهده یک دوره گذار در سراسر جهان است که در آن آمادگی شرکت‌های جهانی برای یک محیط پر تقاضای آینده ضروری است، بنابراین تولیدکنندگان پتروشیمی برای بقای خود در سال‌های آینده، باید از بازارهای نوظهور و تمرکز بر مواد اولیه معمولی عبور کنند و هم‌زمان بر مجموعه‌ای از اولویت‌های راهبردی تمرکز کنند.
به‌طور قابل‌توجهی، تجدید تمرکز بر تعالی عملیات که با استفاده از تجزیه‌وتحلیل دیجیتال افزایش می‌یابد، عامل مهمی برای موفقیت شرکت‌های پتروشیمی است. افزون بر این، بسیاری از تولیدکنندگان پتروشیمی در حال حذف پالایش و پتروشیمی هستند، زیرا آنها خوراک گاز را به خوراک معمولی ترجیح می‌دهند. با این حال، پیش‌بینی می‌شود فرصت‌ها برای شرکت‌ها برای استفاده از گاز به‌عنوان خوراک که آنها را مجبور به بازگشت به خوراک‌های مبتنی بر نفت کند، کاهش یابد. سرانجام با وجود دسترسی به مواد اولیه با کیفیت برتر، صنعت به نیروی کار ماهر برای اطمینان از تولید محصولات نهایی با کیفیت نیاز دارد.
تأثیر کرونا بر صنعت پتروشیمی
با شیوع ناگهانی همه‌گیری در دسامبر ۲۰۲۰، صنعت پتروشیمی آسیب‌های خطرناکی را متحمل شد. سفرها و جابه‌جایی جمعیت متوقف شد و استفاده از خودرو به‌طور کلی کاهش یافت. اگرچه، پس از یک سال ظاهراً ایالات متحده زندگی خود را از سر گرفته است، اما در نظر گرفتن برگشت زندگی دوباره به مسیر خود یک جهش بزرگ خواهد بود. قیمت نفت خام و سایر محصولات پتروشیمی چند برابر شده است. تأثیر جهانی این بیماری همه‌گیر باعث افزایش چند برابری قیمت‌ها شده است و در نتیجه می‌توان انتظار رشد شدید در بازار را داشت.
گزارش دیگری از TechSci Research که در آن بازار جهانی روغن‌های فرآیندی با در نظر داشتن شاخص‌های: نوع (نفتنیک، پارافینیک، معطر، غیر سرطان‌زا و روغن فرآیندی مبتنی بر زیست)، شاخص عملکرد (روغن گسترش‌دهنده، روان‌کننده، حلال‌ها، تغییر شکل‌دهنده‌ها، سایرین)، شاخص کاربرد (لاستیک، پلیمر، مراقبت شخصی، نساجی، رنگ‌ها و پوشش‌ها، داروها و موارد دیگر) با در نظر داشتن منطقه، پیش‌بینی‌ها و فرصت‌ها تا سال ۲۰۲۶ بررسی شده است.
این گزارش تأکید دارد و اشاره می‌کند که بازار جهانی روغن‌های فرآیندی رشد قابل‌توجهی را تا سال ۲۰۲۶ تجربه خواهد کرد. رشد بازار بر اساس کاربردهای گسترده آن قابل پیش‌بینی است.
صنعت تایر و لاستیک به‌دلیل پیشرفت‌های فناورانه در حال رونق است و بنابراین افزایش تقاضا برای نفت فرآیندی در سال‌های آینده انتظار می‌رود. افزون بر این، عواملی مانند تحقیق و توسعه محصولات طبیعی و یا مبتنی بر طبیعت و سازگار با محیط زیست و صنعت رو به رشد مراقبت‌های شخصی، از رشد پیش‌بینی‌شده بازار در پنج سال آینده حمایت می‌کند.
چشم‌انداز آینده صنعت پتروشیمی
در نهایت باید پذیرفت که پتروشیمی صنعتی که نفت و گاز را به انواع محصولات مصرفی روزانه مانند پلاستیک، کود، بسته‌بندی، پوشاک، دستگاه‌های دیجیتال، تجهیزات پزشکی، مواد شوینده یا لاستیک تبدیل می‌کند، عملاً از جامعه مدرن کنونی به‌واسطه تأمین محصولات حیاتی برای زندگی روزمره ما جدایی‌ناپذیر است. این صنعت در بسیاری از بخش‌های سیستم انرژی مدرن، از جمله پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی پره‌ها، باتری‌ها، عایق‌های حرارتی ساختمان‌ها و قطعات خودروهای الکتریکی اثرگذار بوده و اصلاً هم‌اکنون یکی از اجزای اصلی سیستم انرژی جهانی هستند که باعث اهمیت صنعت پتروشیمی شده است.
در سال‌های اخیر تقاضا برای پلاستیک (آشناترین محصولات پتروشیمی) از تمام مواد اولیه صنعتی دیگر (مانند فولاد، آلومینیوم یا سیمان) پیشی گرفته و تقریباً دو برابر شده است و پیش‌بینی می‌شود این رشد تقاضا ادامه یابد. در قرن بیست‌ویکم ایالات متحده، اروپا و اقتصادهایی نوظهور نظیر هندو اندونزی و ... پیشرفته، قریب ۲۰ برابر پلاستیک و تا ۱۰ برابر بیشتر از انواع کودهای شیمیایی استفاده می‌کنند که نوید روزهای پررونقی را برای پتروشیمی می‌دهد.
پتروشیمی‌ها به‌سرعت در حال تبدیل شدن به بزرگ‌ترین محرک تقاضای جهانی نفت هستند. رشد تقاضا برای محصولات پتروشیمی به این معناست که پتروشیمی‌ها بیش از یک‌سوم رشد تقاضای نفت تا سال ۲۰۳۰ و نزدیک به نیمی از رشد تقاضای نفت و خوراک تا سال ۲۰۵۰ را حتی بیشتر از کامیون‌ها، حمل‌ونقل هوایی و کشتیرانی تشکیل خواهند داد.
پتروشیمی‌ها آماده مصرف ۵۶ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی دیگر تا سال ۲۰۳۰ هستند که حدوداً معادل نیمی از کل مصرف گاز امروز کاناداست. پس از دو دهه رکود پویایی‌های جدید در نفت و گاز رقابت جهانی را پیش می‌برد و به لطف انقلاب گاز شیل، ایالات متحده به‌عنوان منطقه‌ای کم‌هزینه برای تولید مواد شیمیایی به شهرت بازگشته است.
امروزه، ایالات متحده حدود ۴۰ درصد از ظرفیت تولید جهانی پتروشیمی مبتنی بر اتان را در خود جا داده است. با این حال، خاورمیانه همچنان قهرمان کم‌هزینه برای پتروشیمی‌های کلیدی است. اقتصادهای در حال توسعه ظرفیت عظیم رشد صنایع پتروشیمی در سراسر جهان هستند. کشورهایی از جمله جمهوری خلق چین و ایالات متحده، بزرگ‌ترین رشد را تجربه خواهند کرد.
افزایش ظرفیت‌های کوتاه‌مدت و رشد بلندمدت توسط آسیا و خاورمیانه در حال شکل‌گیری است. انتظار می‌رود ایالات متحده سهم بازار جهانی اتیلن (کراکینگ بخار) را به ۲۲ درصد تا سال ۲۰۲۵، افزایش دهد، زیرا از سال ۲۰۱۷ قریب ۲۰ درصد این سهم را افزایش داده است. همراه با خاورمیانه، ایالات متحده دارای مواد اولیه با مزیت دسترسی به اتان ارزان‌قیمت به دلیل منابع گاز طبیعی فراوان است.
این مزیت این امکان را به هر دو منطقه می‌دهد تا سهم اصلی صادرات مواد شیمیایی مبتنی بر اتان را در کوتاه‌مدت و میان‌مدت به‌دست آورند. ظرفیت تبدیل متانول به الفین مبتنی بر زغال‌سنگ در چین بین سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۲۵، حدود دو برابر شده است و ورودی‌های مواد اولیه این اطمینانی را برای صنعت بزرگ تولید داخلی خود فراهم کرده است.
در بلندمدت، آسیا و خاورمیانه هر دو سهم بازار خود را از ارزش بازار بالای تولید مواد شیمیایی تا ۱۰ درصد افزایش می‌دهند، در حالی که این سهم ممکن است از سهم اروپا و ایالات متحده تا سال ۲۰۵۰ کاهش یابد.
هند، آسیای جنوب شرقی و خاورمیانه با هم حدود ۳۰ درصد از تولید جهانی آمونیاک را دارند. ترکیبی از اقتصاد جهانی رو به رشد، افزایش جمعیت و فناوری توسعه به افزایش تقاضا برای محصولات پتروشیمی منجر خواهد شد. با اینکه افزایش قابل‌توجهی در بازیافت و تلاش برای مهار پلاستیک‌های یکبار مصرف، به‌ویژه led، از سوی اروپا، ژاپن و کره انجام می‌شود، این تلاش‌ها به‌مراتب بیشتر از افزایش شدید و فزاینده در حال توسعه مصرف پلاستیک (و همچنین دفع آن) خواهد بود. مشکل در یافتن جایگزین‌ها عامل دیگری است که رشد تقاضای کلی برای پتروشیمی را تقویت می‌کند.
چشم‌اندازی تحول در صنایع پتروشیمی و نفت و گاز توأم با افزایش رقابت جهانی در صنعت ناشی از پویایی عرضه‌های جدید برای مواد شیمیایی به چشم می‌خورد. رونق عرضه مواد اولیه پس از دو دهه رکود و افول در ایالات متحده به این کشور بازگشته است. برجستگی این کشور به‌عنوان یک منطقه کم‌هزینه برای تولید مواد شیمیایی به لطف انقلاب گاز شیل است.
امروزه، ایالات متحده حدود ۴۰ درصد از ظرفیت جهانی برای تولید بر پایه اتان است. ایران و عربستان رهبران پتروشیمی منطقه خاورمیانه هستند. خاورمیانه‌ای که همچنان قهرمان کم‌هزینه است. پتروشیمی‌های کلیدی، با مجموعه‌ای از پروژه‌های جدید اعلام‌شده در سراسر منطقه. چین و اروپا هرکدام حدود یک‌چهارم ظرفیت جهانی نفتا با ارزش بالا را تشکیل می‌دهند.
سهم بسیار کمی از این ظرفیت جهانی برای مواد اولیه سبک‌تر وجود دارد. صنایع شیمیایی در حال رشد مبتنی بر زغال سنگ چین هم که زمانی یک حدس و گمان بود هم‌اکنون ظرفیت بالفعلی است. هند در آستانه رشد قوی است و قصد دارد از سطح فعلی خود که بهره‌مندی از تنها چهار درصد از ظرفیت جهانی برای برآوردن تقاضای فزاینده داخلی است عبور کند.
شرکت‌های نفتی به‌طور فزاینده‌ای به دنبال ادغام در طول زنجیره ارزش پتروشیمی هستند. با توجه به رشد کندتر تقاضای بنزین، چشم‌انداز رشد قوی برای محصولات مواد شیمیایی با حاشیه‌های جذاب وجود دارد. شرکت‌های نفتی نیز در حال تقویت خود برای تولید این محصولات هستند.
بازارهای پتروشیمی و مسیرهای جدید در فرآیند تبدیل نفت خام به مواد شیمیایی نیز ممکن است به ظرفیت‌ها و بازارهای پتروشیمی اضافه شوند. فناوری‌های جدید هم‌اکنون چالش‌برانگیز و جایگزینی برای عملیات سنتی پالایش-پتروشیمی است. برای مثال، عربستان سعودی آرامکو و سابیک به‌تازگی یک پروژه بزرگ تبدیل نفت خام به مواد شیمیایی با سرعت و ظرفیت ۰.۴ میلیون بشکه در روز و پنج برابر اندازه کنونی را در همین موضوع در دستور کار قرار داده‌اند.
تولید، استفاده و دفع مواد شیمیایی عوارض زیست محیطی دارد و پتروشیمی‌ها با تعدادی از چالش‌های آب‌وهوا، کیفیت هوا و آلودگی آب روبه‌رو هستند. گرچه محصولات پتروشیمی مزایای قابل‌توجهی را برای جامعه فراهم می‌کند، اما تعداد فزاینده‌ای از کاربردها در فناوری‌های مختلف پیشرفته و پاک برای یک سیستم انرژی پایدار حیاتی است.
با این حال، تولید، استفاده و دفع این محصولات دارای چالش‌هایی است که باید مورد توجه قرار گیرند، البته بخش شیمیایی تقریباً به اندازه فولاد و سیمان انرژی مصرف می‌کند، اما در مجموع دی‌اکسید کربن کمتری منتشر می‌کند.
با این حال، این مقدار حدود ۱.۵Gt است که ۱۸ درصد از کل انتشار CO2 در بخش صنعتی یا ۵ درصد از کل CO2 مربوط به سوخت است و این موضوع به این دلیل است که صنایع شیمیایی نسبت به سایر صنایع نفت و گاز بیشتری مصرف می‌کنند. صنایع سنگین بیشتر به زغال‌سنگ متکی هستند. یکی دیگر از عوامل مؤثر این است که کربن موجود در مواد اولیه شیمیایی بیشتر در محصولات نهایی (مانند پلاستیک) پنهان می‌شود و تنها زمانی که محصولات سوخته یا تجزیه می‌شوند، آزاد خواهند شد.
منبع:شانا
