رانت بزرگ زنگنه برای واردکنندگان بنزین پاتیلی
نبض نفت- در هفته های اخیر، ماجرای بنزین تولید شده توسط پتروشیمی‌ها در سال 90 و 91 دوباره مورد توجه فضای رسانه‌ای کشور قرار گرفته است. در این راستا، روابط عمومی وزارت نفت با انتشار گزارشی با عنوان «آنالیزی که راز بنزین پتروشیمی‌ها را فاش کرد» دوباره بر موضع غیرکارشناسی این وزارتخانه پافشاری کرده و مدعی شده است که بنزین تولید شده در سالهای 90 و 91 دلیل اصلی آلودگی هوا بوده است.
با مقایسه درصد بنزن ریفورمیت پتروشیمی نوری با درصد بنزن بنزین پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس این نتیجه حاصل شده است که درصد بنزن موجود در ریفورمیت پتروشیمی‌ها 10 برابر درصد بنزن بنزین ستاره خلیج فارس بوده و فلذا این اقدام در دولت قبل باعث آلودگی هوا شده و سلامتی مردم را به خطر انداخته است.
این مقایسه درحالی انجام شده که برای قضاوت صحیح و کارشناسی باید درصد بنزن ریفورمیت پتروشیمی نوری با درصد بنزن ریفورمیت یکی از پالایشگاههای نفتی آن زمان مورد مقایسه قرار گیرد؛ تا براساس این مقایسه نتیجه گرفته شود که آیا کیفیت ریفورمیت پتروشیمی‌ها با ریفورمیت پالایشگاههای آن زمان یکسان بوده است یا نه. به طور کلی، گزارش مذکور نه تنها بر مبنای مقایسه‌ای بدون پشتوانه منطقی و عقلی انجام شده است؛ بلکه برای زیاد نشان دادن درصد بنزن ریفورمیت پتروشیمی نوری نیز از اسنادی استفاده شده که اصلا صحت و سقم و میزان اعتبار آن مشخص نیست.
گفتنی است تاکنون اسناد معتبری مربوط به آنالیز ریفورمیت پتروشیمی‌ها و پالایشگاههای نفتی در سالهای 90 و 91 و همچنین اسنادی مربوط به بنزین‌های وارداتی در دولت یازدهم منتشر شده و بخش دیگری از این اسناد در آینده منتشر می شود.
برای بررسی دقیق‌تر موضوع بنزین پتروشیمی‌ها و ماجراهای آن که با روی کار آمدن بیژن زنگنه در دولت یازدهم اتفاق افتاد؛ گفتگویی با جلیل سالاری قائم‌مقام اسبق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران انجام دادیم.
مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:
* تاثیر بنزین پتروشیمی‌ها بر آلودگی کلان‌شهرها فاقد مستندات علمی است
*اخیرا شانا گزارشی منتشر کرده است مبنی بر اینکه در سال 90 بنزین تولید شده توسط پتروشیمی‌ها بی‌کیفیت بوده و سلامتی بسیاری از مردم را به خطر انداخته است. در این گزارش اسنادی الصاق شده است که میزان بنزن این بنزین‌ها بالا بوده و در نتیجه این بنزین‌ها کیفیت استاندارد را دارا نبودند. آیا موضوعات صحت دارد؟
سالاری: خبرگزاری شانا گزارشی خلاف واقع در خصوص تاثیر بنزین‌های تولیدی سالهای 90 و 91 بر آلودگی هوا منتشر کرده است. نویسنده این گزارش با استفاده از آنالیز یکی از واحدهای ریفورمیت پالایشگاهی و جدولی که مبدا و منشاء آن مشخص نیست، اطلاعاتی را استخراج کرده که بر اساس آن عنوان می‌کند؛ آلودگی سالهای 90 و 91 به دلیل تولید بنزین در پتروشیمی‌ها بوده است.
متاسفانه در وزارت نفت جریانی وجود دارد که می‌خواهد با داده‌سازی جعلی موجب تشویش اذهان عمومی شود. در گذشته نیز این جریان علیرغم اسناد مستدلی که داده شده، نسبت به این قضایا گزارش‌های رسانه‌ای دروغ می‌نوشتند و بحث آلودگی را مطرح کردند. اما وکلایی را برای پیگیری این قضیه به کار گرفته بودند وقتی اسناد را مطالعه کردند از قضیه کنار کشیدند و اعلام کردند نظر شما درست است. بنابراین موضوع به مجلس رفت و در مجلس کار به کمیسیون اصل 90 سپرده شد.
سازمان حفاظت از محیط زیست، مرکز پژوهش‌های مجلس، شرکت کنترل کیفی هوا، کمیسیون بهداشت و درمان، سازمان ملی استاندارد، سازمان بازرسی کل کشور، کمیسیون انرژی و شرکت ملی پالایش مدارکی به کمیسیون اصل 90 ارائه دادند که پس از بررسی، این نتیجه گرفته شد که بحث آلودگی کلان‌شهرها فاقد مستندات علمی در خصوص بنزین است و ریفورمیتی که در پتروشیمی‌ها تولید شده مشابه آن چیزی است که در واحدهای پالایشگاهی تولید شده است.
* کیفیت ریفورمیت پتروشیمی نوری به مراتب از پالایشگاههای نفتی بهتر بوده است
* در گزارش شانا اسنادی مربوط به درصد بنزن ریفورمیت پتروشیمی نوری آورده شده است. همچنین مقایسه‌ای ریفورمیت این پتروشیمی با بنزین پالایشگاه ستاره خلیج فارس صورت گرفته است. چقدر این اطلاعات و مقایسه انجام شده صحت دارد؟ آیا شما اسناد و مدارک دیگری در رد یا تایید مباحث مطرح شده دارید؟
سالاری: با مقایسه آنالیزهای شرکت ملی پالایش و پخش از 14 واحد ریفورمیت در پالایشگاه‌ها و جداول ارائه شده پتروشیمی‌ها مشخص می‌شود که در بسیاری مواقع حتی کیفیت بنزین آنها از جمله در پتروشیمی نوری به مراتب بالاتر از پالایشگاههای آن زمان بوده است. ریفورمیت یکی از اجزاء بنزین است ولی خبرگزاری شانا و پایگاه خبری نفتون بدون اینکه آنالیزی از واحدهای ریفورمیت در پالایشگاه‌ها دریافت کند، بازی رسانه‌ای انجام داد و نسبت‌های ناروایی را مطرح کرد.
برای مقایسه ریفورمیت‌ها، باید ریفورمیت تولیدی در پالایشگاههای آن زمان را با ریفورمیت پتروشیمی‌ها در قیاس قرار داد؛ نه اینکه بیایید بنزین پالایشگاه ستاره خلیج فارس که خوراک میعانات گازی دارد را با ریفورمیت پتروشیمی نوری مقایسه کنید. در واقع مقایسه انجام شده در این گزارش مبنای درستی ندارد و صرفا بازی رسانه‌ای است.
شیوه کار این رسانه این گونه بود که از یکی از واحدهای ریفورمیت پتروشیمی در سال 1397 آنالیز گرفته است و با بنزین پالایشگاه ستاره خلیج فارس مقایسه کرده است؛ در حالی که ما در سال 1390 واحدهای ستاره خلیج فارس را نداشتیم. برای تهیه گزارش مبتنی بر واقعیت باید ریفورمیت پالایشگاه‌ها در آن زمان را با ریفورمیت پتروشیمی نوری مقایسه میکرد. اما ریفورمیت ستاره خلیج فارس را با جدولی مقایسه کرده که آن جدول هم خلاف واقع است. زیرا ما آنالیز رسمی داریم که در آن زمان کیفیت پتروشیمی نوری به مراتب از پالایشگاه‌ها بهتر بوده است.
* طبق اسناد کیفیت بنزین پتروشیمی‌ها از بنزین تولید شده در دهه 80 بهتر بود
* آیا اسناد و مدارکی که مربوط به آنالیز ریفورمیت پتروشیمی‌ها است نیز ادعای شما را مبنی بر مشابه بودن ریفورمیت پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها تایید می‌کند؟ قبل از دوره شما واحدهای پالایشی بنزین با چند درصد بنزن تولید میکردند؟
سالاری: بله اسناد فراوانی درباره بنزین مورد استفاده در سال 90 و دوره‌های قبل از آن وجود دارد. همین آقای محجوبی مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در نامه‌ای در تاریخ 20/11/1392 عنوان می‌کند که مشخصات ریفورمیت‌های پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها مشابه است. شیطنت دیگری که تیم رسانه‌ای وزارت نفت انجام دادند ارتباط این مقایسه با آلودگی هوای سال 1390 است که این قضیه نیز صحت ندارد.
آنالیز شرکت کنترل کیفی هوا از نمونه‌برداری از 10 تا 15 جایگاه در سطح شهر تهران نشان میدهد در آن دوران کیفیت بنزین به مراتب نسبت به گذشته بهتر است. مستنداتی هم خود شرکت ملی پالایش و پخش در فرایند تحقیق و تفحص پالایشگاه‌ها به کمیسیون انرژی داده است که مشخص می‌کند شاخص کیفی ریفورمیت پتروشیمی نوری بسیار بالاتر از پالایشگاه‌ها است.
تمام این مستندات و نامه‌ای که به آن اشاره کردم موجود است. آنالیز پژوهشگاه صنعت نفت از پتروشیمی نوری وجود دارد که آن هم موید کیفیت بالاتر این پتروشیمی از پالایشگاه‌ها است. نمونه برداری‌ها در کلانشهر تهران در خصوص بنزین شده در سال 1391 نشان میدهد کیفیت بنزین نسبت به سالهای 84 و قبل از آن بهتر است. از طرفی نامه‌های رسمی درباره شاخص کیفی بنزین در دهه 80، یعنی در زمان دولت اصلاحات و دوران اول وزارت بیژن زنگنه، گویای آن است که بنزن تولیدی‌ای که در شهر تهران عرضه می‌شد؛ نزدیک به 4 تا 5 درصد بنزن داشته است.
*در دوران زنگنه، پیرولیز با 40 درصد بنزن را با بنزین مخلوط و در تهران عرضه میکردند
* با بررسی فضای رسانه‌ای درمی‌یابیم یکی از دلایل تیم فعلی وزارت نفت برای اثبات بی‌کیفیت بودن بنزین سالهای 90 و 91 مباحث مربوط به آلودگی هوا بود. این دست دلایل تا چه حد کارشناسی و علمی است؟
سالاری: گزارش‌هایی که زنگنه و ابتکار درباره بنزین سالهای 90 و 91 ارائه دادند غیرمستند بود و نهایتا کمیسیون اصل 90 آنها را رد کرد و گفت باید از مسیر تخصصی برخورد شود. برای این بحث تعداد روزهای هوای پاک که نمی‌تواند مبنای استدلال شود. همچنان که در روزهای اخیر هم شاهد آلودگی هوا هستیم اما چرا امروز نسبت به این مسائل کسی اظهار نظر نمی‌کند؟! جالب است که در همان زمان هم سازمان حفاظت از محیط زیست به جای اینکه بتواند استدلالی داشته باشد، مدارک علمی را در مورد اینکه در کل کلانشهر تهران چه میزان از گاز طبیعی تا نفت کوره مصرف می‌شود، را جعل کرد.
در واقع علیرغم این گزارشی که سازمان حفاظت از محیط زیست داده بود، درصد حجمی بنزن براساس آنالیز شهر تهران از 0.8 تا 2 درصد بود که نشان میدهد این بنزین خیلی بهتر از بنزینی بود که در پالایشگاه آبادان، اصفهان و بندرعباس تولید می‌شد. نتیجه این هجمه‌های رسانه‌ای را شما می‌توانید در مجوزهای واردات بنزین مشاهده کنید.
در آن زمان خانم ابتکار به عنوان رئیس سازمان محیط زیست و زنگنه وزیر نفت بودند. کار بدتر از گناه این بود که علی رغم واردات 27 میلیون لیتری بنزین در روز، پیرولیزی که نزدیک به 40 درصد بنزن داشت را از پتروشیمی اراک می‌گرفتند و در پالایشگاه تهران با بنزین به عنوان اکتان مخلوط و بعد در کلانشهر تهران عرضه میکردند.
* بنزین‌های وارداتی در دولت یازدهم استانداردهای 15 سال قبل را هم نداشت
*طبق گفته شما ادعای آلودگی بنزین پتروشیمی‌ها توسط وزارت نفت و سازمان محیط زیست بعدها بستری شد برای واردات بنزین بی‌کیفیت به داخل کشور. بر چه مبنایی می‌فرمایید که بنزین وارداتی بی‌کیفیت بوده است؟ آیا اسنادی در این رابطه در دست دارید؟
سالاری: این آقایان بعدا مجوزهایی برای واردات بنزین گرفتند؛ اما بنزینی که به اسم یورو 4 وارد می‌شد حتی یورو2 هم نبود. یعنی بنزین‌های وارداتی، استانداردهای 15 سال قبل را هم نداشت. بنزینی که تا حدود نیمه اوایل سال 93 وارد کشور شد شامل ترکیباتی بود که در استانداردهای کیفی بین‌المللی حذف شده بودند. آنالیز این استانداردها به کمیسیون اصل 90 هم داده شد؛ همچنین آنالیزی که بازرس بین‌المللی انجام داده بود.
تمام این مستندات امروز موجود است. بنزین‌های بی‌کیفیت وارداتی از امارات وارد می‌شد در حالی که امارات پالایشگاه ندارد. یعنی بنزین را از مخزن می‌گرفتند. در واقع در زمانی که آقایان می‌گفتند با برداشته شدن تحریم مشکل واردات بنزین نداریم، به اسم واردات بنزین یورو 4، این افتضاح رخ داد. در این مدت ریفورمیت پتروشیمی‌ها را گرفتند و به امارات صادر میکردند. بعد در همان مخازن امارات با مواد دیگر مخلوط میکردند و بعد وارد کشور می‌شد. این مساله در رسانه‌ها به بنزین پاتیلی مشهور شد.
*هجمه به بنزین پتروشیمی‌ها رانت بزرگی را به جیب دلال‌های بنزین واریز کرد
* پس شما می‌فرمایید در واقع این جو رسانه‌ای صرفا پوششی بود تا عده‌ای بنزین با کیفیت داخلی را از دور خارج کنند و در عوض بهانه‌ای باشد برای واردات بنزین از خارج کشور؛ که آن هم با توجه به اسناد کیفیت لازم را نداشته و شامل ترکیبات غیرمجاز بودند؟
سالاری: بله با این جوسازی‌های زنگنه و تیم رسانه‌ای وزارت نفت قطعا رانت بزرگی که در این موضوع به جیب دلال‌های حوزه بنزین واریز شد. از این وضعیت دلال‌ها سوء استفاده کردند. اینها نتوانستند هیچ مدرک و سندی را ارائه کنند که بنزین دچار مشکل است. مقصر کمبود بنزین در داخل کشور کسانی هستند که در دهه 80 نه پالایشگاهی ساختند نه این صنعت را توسعه‌ای دادند و فقط نگاهشان به واردات بود. در آن زمان هم که واردات انجام می‌دادند؛ بنزینی در تهران عرضه کردند که 4 تا 5 درصد بنزن داشت. آنالیزهای دهه 80 الان موجود است. آنالیز بنزینی که سال 90 عرضه شد هم موجود است و مراجع رسمی هم آنها را تایید کردند که حداکثر در حد 0.7 تا 2 درصد بنزن داشت.
ما اسناد زیادی داریم. تمام اسناد پیرولیزی که وارد پالایشگاه تهران شده و نامه‌های رسمی پالایشگاه تهران موید این است که بنزین سال 81، حدود 4 تا 5 درصد بنزن داشته است. این بنزین در دولت اصلاحات عرضه می‌شد. اما تیم رسانه‌ای وزارت نفت برای اینکه تخلفات همفکران خود را بپوشانند، شروع به هجمه و جریان‌سازی در خصوص سالهای 90 و 91 کردند که نتیجه آن هم تشویش افکار عمومی شد و بستری فراهم شد تا رانت بزرگی به دلال‌ها داده شود. به عنوان جمله آخر اعلام می‌کنم که حاضر هستم با مسئولین وزارت نفت پیرامون این مباحث مناظره کنم.
