ارزش‌آفرینی بر مبنای توسعه بومی صنعت نفت
نبض نفت - نظاممندسازی فعالیت‌های مهندسان مشاور و پیمانکاران: معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت با تدوین و انتشار صدها استاندارد فنی در زمینه‌های خدمات مهندسی، تامین کالا و تجهیزات، خدمات اجرایی و همچنین تدوین و ابلاغ دستورعملهای مورد نیاز در امور مهندسی و نظام فنی و اجرایی و انتشار اسناد همسان قراردادی، فعالیت‌های مهندسین مشاور و پیمانکاران را نظام‌مند و با تدوین و روزآمدکردن فهرست بهای تاسیسات روسطحی صنعت نفت و انتشار ضوابط تعدیل، زمینه فعالیت‌های حرفه‌ای و عادلانه فعالان بخش را فراهم کرده است.
راهبری پروژه بومی‌سازی ۱۰ گروه کالایی: این معاونت با راهبری و نظارت عالیه بر مگاپروژه ساخت ۱۰ گروه خانواده کالایی، حمایت از ایجاد نهاد صدور گواهینامه کیفیت سازندگان، برقراری فرآیند شناسایی اقلام با کاربری دوگانه و راهبری فرآیند خرید کالا در زنجیره تأمین با راه‌اندازی سامانه یکپارچه تأمین الکترونیکی کالا، گامهای دیگری را با هدف ارتقای توانمندی سازندگان داخلی و رونق کسب‌وکارهای ظرفیت‌های داخلی برداشته که ان‌شاءالله نتایج اثربخشی را به دنبال خواهد داشت.
تلاش برای به‌کارگیری حداکثری ظرفیت‌های داخلی: سیاستها، اقدام‌ها و دستاوردهای صورتگرفته در معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت جملگی در راستای حمایت از کالای ایرانی برنامه‌ریزی و بر این اساس در اداره کل نظام فنی و اجرایی و ارزشیابی طرح‌ها، برنامهها براساس اهداف مورد نظر در این معاونت اجرایی شده است. در این میان تقویت توان مدیریت شرکتهای ایرانی در قالب قراردادهای جدید نفتی، الزام به بهره‌گیری حداکثری از کالاها و خدمات ایرانی در اجرای قراردادها و برنامه‌ریزی برای تقویت و به‌کارگیری حداکثری ظرفیت‌های داخلی GC و EPC، ارتقای سطح فناوری در سطح کارفرمایی و مشارکت شرکتهای داخلی در تامین نیازهای کالایی و خدماتی دیگر طرح‌ها از جمله برنامه‌های اجرایی در این اداره کل به شمار می‌آید.
تشکیل کمیته‌های مرجع تخصصی استاندارد: باید یادآور شد که تشکیل کمیته‌های مرجع تخصصی استاندارد و تعیین فهرست خبرگان و دبیران ذی‌صلاح برای کمیته‌های مرجع ۱۰ گروه کالای اولویت‌دار ساخت داخل در حوزه صنایع بالادست، تعیین استانداردهای ۱۰ گروه کالای اولویت‌دار صنعت نفت در حوزه بالادستی صنایع نفت و گاز از سال ۱۳۹۵ شامل شناسایی اعضای خبره برای تشکیل کمیته‌های مرجع تخصصی و تعیین ریز اقلام و سبد استانداردهای هر یک از اقلام دهگانه و تشکیل و مدیریت جلسات کمیته‌های تخصصی در خصوص ترویج و توسعه فرهنگ استاندارد در زمینه تولید و مصرف صنایع بالادستی و پایین‌دستی نفت و گاز از جمله اقدام‌های انجام شده در این زمینه بوده است.
ایجاد و تقویت شرکتهایE&P ایرانی: از جمله اقدام‌های صورت گرفته در اداره کل نظام فنی و اجرایی و ارزشیابی طرح‌ها می‌توان به مشارکت شرکتهای ایرانی با شرکتهای خارجی در اجرای طرح‌های توسعه‌ای و ایجاد و تقویت شرکتهای E&P ایرانی اشاره کرد که در کنار دیگر برنامه‌های مدون شده در این اداره کل اجرایی شده است. در این خصوص در این اداره کل شیوه‌نامه نحوه تعیین صلاحیت شرکتهای اکتشاف و تولید از میدان‌های نفت و گاز کشور تدوین و از طریق انتشار فراخوان عمومی و با همکاری کارگروهی متشکل از صاحب‌نظران حوزه بالادستی صنعت نفت، اقدام به ارزیابی و انتشار فهرست ۱۷ شرکت واجد صلاحیت به‌منظور فعالیت به عنوان شرکت اکتشاف و تولید (E&P) ایرانی در مشارکت با شرکتهای بین‌المللی و در قالب قراردادهای جدید نفتی شده است.
تهیه فهرست مشاوران ایرانی برای حضور در مطالعات جامع مخازن: همچنین به‌منظور توسعه و بهره‌برداری صیانتی از مخازن نفت و گاز (راهبرد توسعه مخازن)، با بررسی اسناد و مدارک شرکتهای دارای گواهینامه صلاحیت در حوزه اکتشاف و استخراج از سوی سازمان برنامه و بودجه، این اداره کل اقدام به ارزیابی کیفی و تهیه فهرست بلند مشتمل بر ۱۶ مشاور ایرانی ذی‌صلاح برای حضور در پروژه‌های مطالعات جامع مخازن نفت و گاز کشور کرده و با هدف حداکثرسازی استفاده از توان شرکتهای توانمند داخلی در این حوزه، شیوه‌نامه نحوه تعامل مشاوران ایرانی و خارجی در اجرای طرح‌های مورد اشاره، تدوین و برای اجرا به شرکت ملی نفت ایران ابلاغ شده است.
صیانت از دارایی‌های فیزیکی: از جمله موضوعات حائز اهمیت در معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت صیانت از دارایی‌های فیزیکی صنعت نفت است. ارزش جایگزینی تاسیسات و تجهیزات صعنت نفت بالغ بر ۴۰۰ میلیارد دلار است. این حجم از منابع سرمایه‌ای نیازمند نگهداری و بهره‌برداری اصولی، علمی و مبنی بر الگوهای کارآمد بین‌المللی است. بر این اساس، معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت موضوع صیانت از دارایی‌های فیزیکی برای تولید مستمر و ارزش‌افزایی را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده است. الگوی نظام مدیریت دارایی فیزیکی برای نخستین بار در ایران به موضوع راهبردی در سطح حاکمیت تبدیل شده و برای سایر نهادها و ارگان‌های دولتی و غیردولتی نیز به‌عنوان پیشران عمل می‌کند.
در این زمینه در سال گذشته اقدام‌های مشخصی از جمله تشکیل کارگروهها، برگزاری نشست‌ها و سمینارهای تخصصی و انتشار مستندات برای ارزیابی و پیاده‌سازی این نظام در صنعت نفت انجام گرفته که الگوهای سایر نهادها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی تجهیز محور قرار گرفته است. با استقاده از رویکرد مدیریت دارایی فیزیکی انتظار می‌رود که در کوتاه‌مدت توقفات و کاهش تولید و خطرات تا حدود ۲۰ درصد و در میان مدت حداقل ۱۰ درصد از هزینه‌های عملیاتی کم شده و طول عمر تجهیزات تا حدود ۲۵ درصد افزایش یابد. اداره کل نظام مدیریت دارایی‌های فیزیکی همسو با این نظام، نسبت به تشکیل کمیته‌های مرجع استاندارد اقدام کرده است که اولا استانداردهای نگهداری و تعمیرات را تهیه و ثانیا آنها را در سطح سازمان ملی استاندارد به عنوان استانداردهای ملی حوزه بهره‌برداری و نگهداشت صنعت نفت به کل کشور ارائه کند که از حدود ۷۰ استاندارد در حال برنامه‌ریزی حدود ۱۰ استاندارد در مراحل پایانی است.
بازنگری نظام پژوهش و فناوری صنعت نفت: اداره کل امور پژوهش وزارت نفت در سال گذشته قراردادهای پژوهشی در حوزه اکتشاف نفت و گاز با پنج دانشگاه کشور منعقد کرد که توسعه فناوری‌های نو در زمینه‌های مختلف اکتشافی نفت و گاز نظیر ژئوشیمیایی اکتشافی، تصویرسازی زیرسطحی، فناوری‌های سنگ‌های کربناته شکافدار، ژئومکانیک و ژئوشیمیایی از جمله مهمترین اهداف آن به شمار می‌آید. بر این اساس می‌توان یادآور شد که انجام این مطالعات و دستیابی به خروجی‌های قابل انتظار در این قراردادهای پژوهشی در جهت بومی‌سازی صنعت نفت تاثیرگذار خواهد بود.
از طرفی بازنگری نظام پژوهش و فناوری صنعت نفت در دست اقدام است که با تاکید براثربخشی پروژه‌های پژوهشی، محصول‌محور بودن و انجام پروژه‌ها به‌منظور انتقال فناوری و دستیابی به فناوری‌های نوین مورد تاکید قرار دارد. در این نظام‌نامه بر تجاری‌سازی فناوری از طریق حمایت و به‌کارگیری شرکتهای دانش‌بنیان به عنوان توسعه‌دهندگان محصول در جهت بومی‌سازی صنعت نفت تاکید می‌شود.
به علاوه هرساله معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت راهبری اجرای جشنواره پژوهش و فناوری صنعت نفت را به عهده دارد که هدف آن ایجاد مشوق و معرفی پژوهشگران برتر در زمینه‌های مختلف است که پژوهش های خود را برای رفع نیازهای فناورانه و بوی‌سازی صنعت نفت با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی به انجام رسانده‌اند. این معاونت در اجرای وظیفه سیاستگذاری خود در حوزه پژوهش و فناوری صنعت نفت هر ساله رویکرد و محور اصلی پژوهش‌های مورد بررسی را مشخص می‌کند. سال گذشته جشنواره‌ای با رویکرد فناوری‌های نو برگزار شد که در بخشی از این جشنواره حمایت از اجرایی‌سازی نتایج پژوهش‌های کاربردی مدنظر بود.
قراردادهای پژوهشی در بالادست و پاییندست: از مهمترین اسناد بالادستی وزارت نفت حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی معطوف به توسعه فناوری و دانش‌بنیان کردن فرآیندها و فناوری‌های صنعت‌نفت است. در این زمینه معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت با اتخاذ راهبرد بهره‌گیری از توانمندی‌های فنی و علمی موجود در کشور، پروژه‌های دانش‌بنیانی را تعریف کرده و در اولویت اجرایی قرار داده است تا به این وسیله پیاده‌سازی روش جدیدی برای انتقال و توسعه فناوری در صنعت نفت کشور را نهادینه کند. از جمله آن‌که با هدف افزایش ضریب بازیافت میدان‌های نفتی و به منظور ایجاد زمینه دانش بنیادین و انتقال فناوری و بهبود تولید در حوزه بالادستی، قرارداد همکاری ۱۰ ساله علمی- تحقیقاتی با ۹ دانشگاه و مرکز تحقیقاتی فناوری امضا شد. شرح خدمات این قراردادها شامل انجام مطالعات پژوهشی به منظور توسعه فناوری‌ها برای بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و افزایش ضریب برداشت مخازن براساس رویکردهای پژوهش‌محور و مبتنی بر فناوری‌های روز جهانی و برنامه‌ریزی و اقدام برای تعریف و اجرای برنامه‌های آموزشی و حمایت از رساله‌های مقاطع تحصیلات تکمیلی می‌شود. دستاوردهای اجرای طرح شامل تدوین نقشه راه توسعه فناوری‌های ازدیاد برداشت برای هر میدان، افزایش ضریب بازیافت و حداکثر برداشت اقتصادی در طول حیات میدان‌ها، بهینه‌سازی عملیات تولید و کاهش هزینه‌های آن، انتقال دانش فنی و فناوری از طریق شرکای خارجی، ایجاد و راه‌اندازی مراکز تخصصی ازدیاد برداشت در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و نیز ایجاد شبکه‌های تحقیقاتی داخلی و بین‌المللی با محوریت دانشگاه‌های طرف قرارداد داخلی است.
به منظور ایجاد و شکل‌دهی انستیتوهای تحقیقاتی برای فرآیندهای اولویت‌دار و کلیدی، تحت لیسانس و تکرارپذیر، همکاری مناسب با شرکتهای ملی صنایع پتروشیمی، پالایش و پخش و گاز منجر به عقد قرارداد تاسیس ۱۲ انستیتوی تحقیقاتی جدید فی‌مابین سه شرکت یاد شده و دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی منتخب شد. مهمترین دستاوردهای اجرای طرح شامل مطالعات پایش تکنولوژی، بررسی اقتصادی و تهیه برنامه جامع تحقیقاتی و نقشه راه فناوری، دستیابی به فناوری و توسعه دانش‌فنی فرآیندهای پرکاربرد صنایع پتروشیمی، پالایش و پخش و گاز، ایجاد شرکتهای پیمانکاری عمومی ایرانی به‌منظور انتقال و توسعه فناوری با هدف ایجاد زمینه دانش بنیادین فناوری، ایجاد تحول بنیادی و تحکیم ارتباط و ساختار همکاری میان صنعت‌نفت و دانشگاه، بهره‌گیری از حداکثر توان بالقوه علمی دانشگاه‌ها و دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی در دیسیپلین‌های فنی گوناگون، ایجاد شبکه‌های علمی- تخصصی از طریق شکل‌گیری ارتباط تنگاتنگ با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی خارجی و همکاری با شرکتهای مهندسی مشاور کوچک و چابک و نیز حمایت ویژه از ساخت کاتالیستهای مورد نیاز در داخل و کاهش قابل‌توجه وابستگی به واردات است.
انتقال فناوری در قراردادهای جدید نفتی: سیاستگذاری و ارزیابی و نظارت بر انتقال فناوری در قراردادهای جدید نفتی با هدف توانمندسازی سطوح پنج‌گانه شرکتهای اکتشاف و تولید (E&P)، شرکتهای پیمانکار عمومی (GC)، شرکتهای مهندسی (EPC) و شرکتهای ارائه‌دهنده خدمات نفتی (OSC)، سازندگان تجهیزات، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی طرف قرارداد و همچنین حوزه کارفرمایی، از دیگر اقدام‌های در دست انجام اداره کل امور فناوری وزارت نفت است.
اداره کل نظام تامین و تجاری‌سازی فناوری وزارت نفت نیز با هدف ارتقای توان سازندگان داخلی برنامه‌هایی از جمله سیاستگذاری، راهبری و نظارت عالیه مگاپروژه ساخت ۱۰ گروه خانواده کالایی، پیگیری مستمر، سازماندهی و ایجاد نظام یکپارچه صدور گواهینامه کیفیت سازندگان، مدیریت و راهبری شناسایی اقلام با کاربری دوگانه، مدیریت جمع‌آوری اطلاعات مربوط به موجودی احتمالی همه مواد هسته‌ای و فعالیت‌های مرتبط در صنعت نفت، سیاستگذاری، هدایت و راهبری فرآیند خرید کالا در زنجیره تامین، ایجاد بستری یکپارچه از طریق سامانه تامین الکترونیکی کالا به منظور شفاف‌سازی و اعمال سیاست‌های زنجیره تامین در همه بخش‌های بازرگانی و تدارکات وزارت نفت را در دستور کار دارد.
منبع: شانا
