فرونشست زمین با تغذیه مصنوعی آبخوان ها کنترل می شود
نبض نفت-جهانگیر عابدی کوپایی، روز چهارشنبه، کاهش مجوز برداشت آب و خرید چاه‌های کم بازده را از دیگر راهکارهای کنترل فرونشست زمین عنوان کرد.
به گفته وی، بدنبال استفاده بی‌رویه از روش‌های مدرن حفاری، پمپ‌های بسیار قوی و فناوری سدسازی در سطح آبخوان‌ها، ۷۰درصد منابع آبی کشور که برای تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی به قنات‌ها وابسته بود ازدست‌رفته و به‌ناچار به استفاده از آب چاه‌ها روی آورده‌ایم.
وی افزود: میزان برداشت سالانه از آب‌های زیرزمینی در سال‌های قبل بین ۳۱۱ تا ۵۲۲ میلیمتر بوده که نشان می‌دهد روند تخلیه آبخوان و نبود اقدام برای تغذیه آن در سال‌های آتی تخریب کامل آنها را بدنبال خواهد داشت.
عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان با ارائه آماری در خصوص وضعیت منابع آب، افزود: در سال ۱۳۴۵ تعداد ۳۱ دشت از ۶۰۹ دشت کشور با بیلان منفی روبرو بود که این آمار در سال ۹۸ به ۴۰۹ دشت و امسال به ۴۶۸ دشت رسیده است.
به گفته وی، اکنون از ۳۵ دشت استان اصفهان، ۲۷ دشت ممنوعه ، هشت دشت آزاد و ۱۰ منطقه در شرایط بحرانی است.
پژوهشگر حوزه آب ادامه داد: آمارها نشان می‌دهد میانگین میزان افت سطح آب‌های زیرزمینی در مناطق مختلف کشور۴۹ سانتیمتر بوده است که افزایش شوری آب‌های زیرزمینی و آبیاری با آب‌شور درنهایت فراوانی فرونشست زمین را به دنبال داشته است.
توسعه شتابزده صنعت و کشاورزی، علت تشدید کم‌آبی
وی بر این باور است نزدیک به ۷۷ درصد فرونشست به فعالیت‌های انسانی مربوط است که دلیل آن برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی است و اگر از این وضعیت جلوگیری نشود نشست آبخوان قابل جبران نخواهد بود.
عابدی کوپایی توسعه صنعتی، رشد مهاجرت به شهر اصفهان، توسعه اراضی کشاورزی و باغی در بالادست و پایین‌دست سد زاینده‌رود را از دلایل خشکی این رودخانه و کمبود منابع آب برشمرد.
وی افزود: در میان ۱۵ مجتمع فولادسازی ایران، بزرگترین آن در استان اصفهان مستقرشده که تولید افزون بر ۶۰ درصد از فولاد کشور را بر عهده دارد.
استاد دانشگاه همچنین به استقرار هشت شرکت پتروشیمی و نیروگاه سیکل ترکیبی و ۵۵۰ صنعت آلاینده دیگر در شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان اشاره کرد.
برداشت بی‌رویه از منابع آب همچنان ادامه دارد
عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان با استناد به آمارهای وزارت نیرو، افزود: ۴۵ درصد چاه‌های موجود در کشور غیرمجازند و میزان برداشت آب از تغذیه استراتژیک آب زیرزمینی سالانه ۵ میلیارد مترمکعب است.
وی ادامه داد: آمارها نشان می‌دهد در سال ۹۰ بطور تقریبی، ۱۲۰ میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی استفاده کردیم، به این معنا که اگر مجموع ذخایر کشور را ۵۰۰ میلیارد مترمکعب در نظر بگیریم، حدود یک‌چهارم این ذخایر آبی را که باید برای نسل‌های آینده حفظ کنیم، تا اکنون مصرف کرده‌ایم.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان هشدار داد: این آمار در سال‌های اخیر از ۱۲۰ میلیارد مترمکعب به ۱۳۶ میلیارد مترمکعب رسیده است.
وی بابیان اینکه تعداد چاه‌های مورد بهره‌برداری کشور در این مدت از ۴۷ هزار حلقه به بیش از ۷۶۳ هزار حلقه رسیده است، افزود: برخی آمارهای جدید نشان می‌دهد که این تعداد به یک‌میلیون حلقه رسیده است، بنابراین برداشت سالانه آب از منابع زیرزمینی از ۹ میلیارد مترمکعب به رقمی بیش از ۴۷ میلیارد مترمکعب رسیده است.
به گفته وی این رخداد به این معنا است که تعداد چاه‌ها ۱۶ برابر و میزان برداشت از آنها پنج برابر شده است.
عابدی کوپایی، تصریح کرد: برداشت بی‌رویه آب بدنبال صدور بیش از ۱۵۰ هزار پروانه برای چاه‌های غیرمجاز و رایگان بودن آب کشاورزی تشدید شده است.
به گفته وی، بطور تقریبی، ۵۶ درصد از ظرفیت سدهای کشور خالی است، پیامد این پدیده این است که آب‌های سطحی را ازدست‌داده‌ایم و به سمت استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی می‌رویم.
عابدی کوپایی افزود: تعداد چاه‌های مورد بهره‌برداری کشور از ۴۷ هزار حلقه به بیش از ۷۶۳ هزار حلقه رسیده است.
استاد دانشگاه گفت: رتبه ایران در میان ۱۱۶ کشور در برداشت آب ۱۴ جهانی گزارش‌شده است، ایران همچنین رتبه چهارم فرونشست در دنیا را دارد و در میان شهرهای کشور، اصفهان، تهران، کرمان و خراسان رضوی به ترتیب بیشترین میزان فرونشست رادارند.
فرونشست یا مرگ تدریجی زمین وقتی رخ می‌دهد که آبخوان‌ها یا سفره‌های آب زیرزمینی به‌شدت افت می‌کنند و با از دست رفتن مقاومت لایه‌های بالایی زمین، شکاف‌های عمیق و یا در موارد شدیدتر، چاله‌هایی با عمق بیش از ۶۰ متر و قطری بیش از همین میزان را در زمین ایجاد می‌کنند.
گسترش پدیده فرونشست زمین و پیامدهای آن ازجمله ایجاد تَرک و فرو چاله در دشت‌های مختلف بویژه مناطقی که همراه با توسعه شهری و صنعتی بوده، نگرانی زیادی بین مردم و مسوولان ایجاد کرده است زیرا مناطق شهری بدلیل تراکم جمعیت، ساختمان‌ها و شریان‌های حیاتی آسیب‌پذیرترند و فرونشست و شکاف‌های زمین خسارت جبران‌ناپذیر و پُرهزینه در این مناطق ایجاد و به خیابان‌ها، پل‌ها، بزرگراه‌ها، پی ساختمان‌ها و خطوط آبرسانی، گاز و فاضلاب آسیب وارد می‌کند.
بر اساس آمار و اطلاعات موجود، در سال ۹۵ فقط ۲ درصد از مساحت استان اصفهان بالغ‌بر ۲ هزار و ۹۰۰ کیلومترمربع درگیر فرونشست زمین بود اما آخرین مطالعات نشان می‌دهد هم‌اینک حدود ۱۰ هزار کیلومترمربع از وسعت استان یعنی ۱۰ درصد آن بصورت خطرناک و بسیار جدی درگیر فرونشست شده است.
منبع:ایرنا
