شاخص‌های عملکرد نفت در دولت تدبیر و امید
توسعه فازهای پارس جنوبی با روی کار آمدن دولت یازدهم با سرعت بیشتری ادامه یافت. اولویت‌بندی فازها سبب شد تا یک سال پس از آغاز به کار دولت یازدهم، فاز ۱۲ پارس جنوبی تکمیل شود و در اسفند ۹۳ به بهره‌برداری برسد. پس از آن فازهای ۱۵ و ۱۶ در دی ۹۶ به بهره‌برداری رسید. فازهای ۱۷ و ۱۸، ۱۹ و ۲۰ و ۲۱ به صورت همزمان در فروردین ماه ۹۶ افتتاح شد و پالایشگاه فازهای ۱۳و ۲۲ تا ۲۴ پارس جنوبی نیز اواخر اسفند ۹۷ در مدار قرار گرفت. به این ترتیب، تحقق مرحله نخست بخش فراساحل فازهای ۲۲ تا ۲۴ پارس جنوبی شامل دو سکوی ۲۲ و ۲۴A با ظرفیت تولید روزانه ۲۸ میلیون متر مکعب گاز، تحقق تولید روزانه ۲۸ میلیون متر مکعب گاز از دو سکوی فاز نخست فاز ۱۴ و تولید روزانه ۲۸ میلیون متر مکعب گاز از دو سکوی ١٣B و ١٣D را هم باید به مجموعه عملکرد نفت در پارس جنوبی اضافه کرد. تنها فاز باقی مانده فاز ۱۱ است که مذاکرات برای ادامه اجرای آن در قالب قرارداد منعقدشده ادامه دارد. تولید نفت خام در لایه نفتی پارس جنوبی هم در این دوره آغاز شد.
تفاهم‌نامه‌ها و قراردادها
از طرح‌های به ثمر نشسته که بگذریم، باید گفت از زمان روی کار آمدن دولت تدبیر و امید تا کنون، چهار قرارداد در قالب قراردادهای جدید نفتی امضا شده است که به جز قرارداد فاز ۱۱ پارس جنوبی که به دلیل تحریم‌ها و کناره‌گیری توتال با مشکل مواجه شد، سه قرارداد دیگر مشتمل بر قرارداد توسعه میدان‌های آبان و پایدار غرب، قرارداد توسعه میدان‌های سپهر و جفیر و قرارداد توسعه میدان‌های چشمه‌خوش و پایدار شرق در دست اجرا و پیگیری قرار دارد.
طرح نگهداشت و افزایش توان تولید نفت نیز با هدف استفاده حداکثری از ظرفیت‌های داخلی در دستور کار شرکت ملی نفت ایران قرار دارد که تا کنون قرارداد ۱۰ بسته کاری این طرح امضا شده و در آینده‌ای نزدیک، قرارداد تعدادی دیگر از این بسته‌های کاری امضا خواهد شد. امضای قرارداد با شرکت‌های ایرانی و رونق در کسب‌وکار سازندگان داخلی مهم‌ترین مزیت این طرح به شمار می‌رود.
طرح جامع مطالعات مخازن طرح دیگری است که با تاکید وزیر نفت در دستور کار قرار گرفت تا با بررسی‌های دقیق و تمرکز بر جزئیات مخزن مانند خواص سیال، خواص سنگ مخزن و دیگر مشخصات، مخازن با رویه‌ای منسجم و مشخص مطالعه شوند. در این زمینه تاکنون ۶ قرارداد مربوط به مخازن شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، سه قرارداد مربوط به مخازن شرکت نفت فلات قاره ایران و دو قرارداد مربوط به مخازن شرکت نفت مناطق مرکزی ایران همگی با شرکت‌های مشاور داخلی امضا شده است.
افزون بر این موارد، به واسطه تفاهم‌نامه‌های متعدد مطالعاتی که پس از برجام بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های داخلی و خارجی امضا شد، بستر اطلاعاتی مطلوبی با اتکا به نتایج مطالعات ارائه‌شده در حوزه مخازن نفت و گاز کشور ایجاد شده است.
طرح‌های اولویت‌دار
تداوم روند توسعه در غرب کارون با توجه به اهمیت میدان‌های مشترک، همچنان در اولویت شرکت ملی نفت ایران قرار دارد. در همین راستا علاوه بر فعالیت‌های معمول توسعه‌ای، واحد فراورش سیار نفت در میدان آزادگان جنوبی مستقر و راه‌اندازی شده است؛ میدان یادآوران اخیرا افزایش تولید ۱۰ هزار بشکه‌ای (روزانه) را تجربه کرده و تولید نفت میدان یاران شمالی نیز با نصب موفقیت‌آمیز پمپ درون‌چاهی افزایش یافته است. نیروگاه غرب کارون نیز با هدف تامین پایدار برق و در نتیجه افزایش ضریب اطمینان تولید بی‌وقفه نفت در آستانه بهره‌برداری رسمی قرار دارد. تکمیل فازهای باقیمانده پارس جنوبی (۱۳، ۱۴، ۲۲ تا ۲۴) هم دیگر اولویت شرکت ملی نفت ایران است. در فهرست اولویت‌های سال ۹۸ شرکت ملی نفت ایران که از سوی وزیر نفت ابلاغ شده است، به جز توسعه غرب کارون و پارس جنوبی، طرح دیگری نیز خودنمایی می‌کند: طرح ملی انتقال نفت خام گوره - جاسک و احداث پایانه صادراتی در بندر جاسک.
طرح ملی گوره - جاسک
احداث خط لوله گوره - جاسک و پایانه صادراتی نفت خام در بندر جاسک که با استفاده حداکثری از توان پیمانکاران و سازندگان داخلی در دست اجرا قرار دارد، مشتمل بر بخش‌های ساخت حدود هزار کیلومتر خط لوله ۴۲ اینچ، پنج ایستگاه پمپاژ درون‌راهی، تجهیزات اندازه‌گیری و مکانیکال، احداث مخازن ذخیره‌سازی و ساخت اسکله صادراتی است و با اجرای آن، روزانه یک میلیون بشکه نفت خام از پایانه نفتی گوره در استان بوشهر به منطقه جاسک در ساحل دریای عمان منتقل می‌شود و جاسک به عنوان دومین پایانه صادراتی نفت خام کشور، اهمیت راهبردی می‌یابد.
در این پروژه راهبردی که ارزش تقریبی آن حدود ۲ میلیارد دلار است، مناقصه‌های بخش‌های مختلف برگزار و غالب آنها به مرحله قرارداد رسیده است. قراردادهای احداث ایستگاه‌ها به پیمانکار واگذار شده و عملیات زیربنایی و آماده‌سازی سایت در حال انجام است؛ عملیات اجرایی پروژه احداث مخازن هم که قرارداد آن مهرماه پارسال امضا شد، آغاز شده و عملیات لوله‌گذاری هم کلید خورده است.
همچنین به‌منظور تامین لوله‌های مورد نیاز طرح احداث خط لوله انتقال نفت خام گوره به جاسک، برای نخستین بار تولید شمش، تختال و ورق، متناسب با استانداردهای مورد نیاز از سنگ معدن آهن فراهم و این زنجیره بزرگ با تولید شمش، ورق و لوله طبق استانداردهای روز دنیا (API 5L) و (NACE) در سه کارخانه بزرگ کشور در استان‌های اصفهان و خوزستان تشکیل شده است. در این فعالیت عظیم، سه کارخانه بزرگ ایرانی برای تولید شمش/ تختال، تبدیل تختال به ورق و تولید ورق به لوله به کار گرفته شده‌اند؛ فرآیندی که سرانجام از خروج ۲۰۰ میلیون یورو ارز از کشور جلوگیری می‌کند.
توجه به ظرفیت‌های داخلی
در این بخش وزارت نفت در سال‌های فعالیت دولت تدبیر و امید، گستره بزرگی از فعالیت‌ها و برنامه‌ها را دنبال کرده است که حجم عمده آن به شرکت ملی نفت ایران مربوط می‌شود. در این دولت، ظرفیت‌های داخلی در چند بخش به‌طور جدی مورد توجه بوده است. طرح بومی‌سازی ۱۰ گروه خانواده کالاهای کاربردی صنعت نفت از سال ۹۳ کلید خورد و به دنبال آن، بیش از ۵۰ قرارداد با شرکت‌های ایرانی امضا شد. هم‌اکنون بررسی‌ها برای اعلام فهرست دوم کالاهای کاربردی صنعت نفت که باید در برنامه بومی‌سازی قرار گیرند در حال انجام است.
وزارت نفت همچنین با هدف افزایش توانمندی‌های شرکت‌های ایرانی، همگام با تدوین مدل جدید قراردادهای نفتی، نسبت به ارزیابی شرکت‌های ایرانی متقاضی برای فعالیت در قالب شرکت اکتشاف و تولید اقدام کرد و پس از طی فرآیندی کارشناسی، ۱۷ شرکت احراز صلاحیت شدند و در فهرست شرکت‌های صاحب‌صلاحیت برای فعالیت در قالب E&P قرار گرفتند. تاکنون به‌واسطه چهار قرارداد IPC امضاشده، چهار شرکت از مجموع شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی در این چهار قرارداد مشغول فعالیت شده‌اند. این شرکت‌ها همچنین گزینه‌های اصلی واگذاری کار در اجرای قراردادهای نگهداشت و افزایش توان تولید نفت به شمار می‌روند.
طرح نگهداشت و افزایش توان تولید نفت نیز با هدف استفاده حداکثری از ظرفیت‌های داخلی در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت. تمام قراردادهای این طرح با شرکت‌های ایرانی امضا می‌شود و تامین حداکثری کالا از شرکت‌های داخلی جزو الزامات این طرح است.
گام بزرگ دیگر وزارت نفت در مسیر توجه به ظرفیت‌های داخلی، بهره‌مندی از توان جامعه علمی کشور بوده است، به‌طوری که در طول سال‌های فعالیت دولت تدبیر و امید، زیرمجموعه‌های وزارت نفت قراردادهای متعددی را با دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی امضا کرده‌اند که در راس آن می‌توان به امضای قراردادهای توسعه فناورانه مخازن نفتی با ۹ دانشگاه و مرکز تحقیقاتی در سال ۹۳ اشاره کرد. مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران نیز در این زمینه پیشتاز بوده و در زمینه‌های مختلف مرتبط با اکتشاف، تاکنون قراردادهای متعددی بین این مجموعه با دانشگاه‌ها به امضا رسیده است.
در ادامه این مسیر، وزارت نفت حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها را نیز به جد در دستور کار قرار داده و افزون بر اقدام‌های زیرساختی در این زمینه، قرار است زمینی وسیع در شهر ری را برای استقرار مجموعه‌هایی از این دست اختصاص دهد.
