همزیستی «برد- برد» تولید و انتقال گاز در ایران
چگونگی استفاده از حامل‌های انرژی و شیوه عرضه آن، در برنامه‌ها و روند توسعه کشور نقش اساسی دارد. یکی از منابع مهم تأمین‌کننده انرژی ایران گاز طبیعی است. چنین پیداست که در سده بیست‌ویکم میلادی، گاز، نقش مهم و فزاینده‌ای خواهد داشت. تداوم رشد اقتصاد جهانی، نیازمند منابع انرژی است و مطالعات مختلف نشان می‌دهد منابع هیدروکربوری تا سال ۲۰۵۰ همچنان به‌عنوان عمده‌ترین منابع تأمین انرژی جهان باقی خواهند ماند.
بررسی روند این منابع و توزیع جغرافیایی آنها نشان می‌دهد تا افق ۲۰۲۵ میلادی تنها پنج کشور حوزه خلیج فارس شامل جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی، کویت، عراق و امارات متحده عربی به‌عنوان عمده‌ترین تولیدکنندگان نفت و کشورهای ایران، روسیه، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی پنج تولیدکننده اصلی گاز در آن زمان خواهند بود.
دومین دارنده ذخایر گازی جهان
بر اساس آخرین آمارهای رسمی موجود تا پایان سال ۲۰۱۷، ایران با برخورداری از حدود ۳۳.۲ تریلیون مترمکعب از ذخایر اثبات‌شده گاز جهان و سهمی معادل ۱۷.۲ درصد، جایگاه دوم را در میان دارندگان ذخایر عمده گاز جهان به خود اختصاص داده است؛ ذخایر گازی ایران به حدی است که تا آینده قابل پیش‌بینی، تقاضای مصارف داخلی و نیز صادرات را تأمین می‌کند.
بر اساس اعلام کارشناسان، تولید سالانه گاز ایران در افق ۱۴۲۰ به ۵۰۰ میلیارد مترمکعب می‌رسد که در بخش‌های مختلف نیروگاهی، صنایع و خانگی به مصرف می‌رسد.
سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در بخش گازرسانی، افزایش ۲.۵ برابری برداشت گاز از میدان گازی پارس جنوبی، اتصال ۹۶ درصد جمعیت ایران به شبکه گاز از مهم‌ترین موارد توسعه صنعت گاز در ایران به‌شمار می‌آید که این توسعه با استفاده از منابع ایجادشده از محل صرفه‌جویی در سوخت مایع و افزایش ظرفیت تولید گاز کشور، شتاب بیشتری به خود گرفته است.
از سوی دیگر وجود بیش از ۳۷ هزار کیلومتر خط لوله و ۸۶ ایستگاه تقویت فشار گاز، صنعت انتقال گاز ایران را در رتبه نخست آسیا و خاورمیانه و رتبه چهارم در جهان پس از کشورهای آمریکا، روسیه و کانادا قرار داده است.
انتقال بیش از ۲۸۰ میلیارد مترمکعب گاز در سال از جمله ظرفیت‌های انتقال گاز در ایران به شمار می‌آید که با توجه به آمار ارائه‌شده از سوی مسئولان، پارسال حدود ۸۵۲ میلیون مترمکعب گاز شیرین طی یک روز در اسفندماه به شبکه تزریق شد.
توسعه ظرفیت انتقال گاز
از آنجا که حدود ۷۵ درصد گاز مصرفی کشور از پارس جنوبی تأمین می‌شود، توسعه ظرفیت انتقال گاز، مانع از حبس گاز در این میدان مشترک شد و ایران توانست گاز بیشتری نسبت به قطر برداشت کند. همچنین این ظرفیت، تولید پایدار از این میدان مشترک را فراهم کرد. این مهم سبب شد با اینکه اکنون ۹۵ درصد از جمعیت ایران تحت پوشش شبکه گاز قرار دارند و اهداف اصلی برای توسعه این صنعت محقق شده است، اما همچنان توسعه گازرسانی به‌ویژه در بخش‌های مختلف خانگی و صنعتی ادامه داشته باشد.
انتقال ایمن گاز ۷ استان ایران بدون لحظه‌ای توقف
انتقال ایمن، پاک و پایدار گاز به مبادی مصرف همواره از مهم‌ترین دغدغه‌های مسئولان در صنعت گاز ایران به‌شمار می‌آید که بر این اساس با توجه به ظرفیت‌های موجود در این بخش متناسب با اهداف تعیین‌شده صورت می‌گیرد. بر این اساس می‌توان به وجود مناطق ده‌گانه عملیات انتقال گاز در ایران به‌عنوان برگ برنده‌ای در توسعه این صنعت اشاره کرد که توان عملیاتی خود را به افزایش ظرفیت انتقال گاز کشور از طریق بهره‌برداری از تأسیسات جدید، بهینه‌سازی شبکه موجود انتقال گاز و استقرار سیستم‌های پشتیبانی در حوزه‌های مختلف معطوف داشته است. در میان این مناطق می‌توان از منطقه ۳ عملیات انتقال گاز ایران به‌عنوان یکی از مناطق قدیمی و راهبردی گاز کشور نام برد که افزون بر پایتخت ایران، ۶ استان دیگر از جمله قم، قزوین، زنجان، البرز، مرکزی و سمنان را تحت پوشش دارد. در این منطقه، ۱۱ ایستگاه تقویت فشار، همچنین تأسیسات ذخیره‌سازی گاز سراجه مستقر بوده، این ویژگی منحصربه‌فردی است که در مناطق دیگر دیده نمی‌شود. در ایستگاه‌های این منطقه ۳۷ دستگاه توربین نصب شده است، این مرکز دارای چهار مرکز بهره‌برداری خطوط لوله است و ۳۵۷۷ کیلومتر خطوط انتقال گاز فشار قوی دارد.
رسول داودی‌نژاد، سرپرست منطقه ۳ عملیات انتقال گاز ایران یکی از مهم‌ترین دلایل اهمیت این خط انتقال را تأمین مستمر و مطمئن گاز تهران، پایتخت ایران می‌داند. در صورتی که مصرف گاز این استان‌ها بالا برود، شبکه انتقال گاز منطقه 3 از گاز ذخیره‌شده در تأسیسات ذخیره‌سازی سراجه استفاده می‌کند. سرپرست منطقه ۳ انتقال گاز، در این باره گفته است: تأسیسات ذخیره‌سازی سراجه از دو بخش تزریق و پالایش تشکیل شده است. در بخش تزریق هفت ماه از سال گاز با فشار بیش از ۳۰۰ بار ذخیره می‌شود و در فصل سرد سال بخش پالایش فعال می‌شود که برداشت حدود ماه به طول می‌انجامد.
او با اشاره به اینکه پارسال بیش از ۱۰۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب گاز از این منطقه منتقل شده است، اظهار کرد: در سال ۹۹ در بخش خطوط لوله منطقه، ۱۶۶۴ اینچ کیلومتر پیگرانی تمیزکننده و ۱۰۶۳۲۰ اینچ کیلومتر پیگرانی هوشمند خط لوله انجام پذیرفته است.
داودی‌نژاد درباره تعمیرات اساسی سال ۱۴۰۰ منطقه یادآور شد: تعمیرات تعریف‌شده از نیمه فروردین‌ماه هر سال آغاز می‌شود و بر اساس برنامه زمان‌بندی همه تعمیرات به جز مواردی مانند تعمیرات توربوکمپرسورهای فاز تزریق سراجه که در نیمه دوم هر سال اجرا و تا پایان مهرماه تکمیل می‌شود.
اعتماد به توان داخل و بومی‌سازی تجهیزات
سرپرست منطقه ۳ عملیات انتقال گاز ایران، درباره بومی‌سازی و خودکفایی در این منطقه گفت: شرایط سختی که صنعت انتقال گاز کشور در سال‌های اخیر با آن روبه‌رو شده بود و متعهد نبودن شرکت‌های خارجی سازنده قطعات، سبب شد بسیاری از تجهیزات و ادوات صنعتی را با همکاری شرکت‌های داخلی بومی‌سازی کنیم.
علی‌محمد عروجی، رئیس تدارکات و عملیات کالا منطقه ۳ عملیات انتقال گاز ایران گفته که هم‌اکنون بیشتر خریدهای این منطقه از طریق داخل انجام شده است.
محمد خرمی نیشابور، معاون عملیات خطوط لوله، منطقه ۳ عملیات انتقال گاز با اشاره به استفاده از فناوری‌های نو در تعمیرات یادآور شد: رویکرد منطقه ۳ عملیات انتقال گاز در تعمیرات اساسی خطوط لوله، استفاده از روش‌های نو اجرای تعمیرات براساس استانداردهای روز جهانی است.
وی ادامه داد: در تمامی بخش‌های برنامه‌ریزی، بازرسی و اجرای تعمیرات به سطحی از بلوغ و تکامل رسیده‌ایم که بیشتر فعالیت‌های مکانیکال تعمیرات خطوط لوله در وضعیت در سرویس و حتی با کمترین مقدار و زمان ایجاد محدودیت فشار در شبکه انتقال گاز به انجام می‌رسد. برای مثال برای نخستین بار در ١٥ سال گذشته، اجرای تعمیرات خط لوله صادرات در حجم و وسعت بالا روی ٣٢٦ شاخه لوله در حال اجراست و به‌علت حساسیت‌های صادرات، تاکنون حتی یک ساعت افت فشار روی این خط لوله به‌منظور اجرای تعمیرات ایجاد نشده است.
تعمیرات ۱۰ دستگاه کمپرسور زیمنس
رضا امامی، معاون ایستگاه‌های منطقه ۳ عملیات انتقال گاز نیز با اشاره به اینکه ۱۰۰ درصد تعمیرات تأسیسات با ظرفیت داخلی انجام می‌شود، گفت: در حوزه بومی‌سازی اقلام مورد نیاز تأسیسات تقویت فشار گاز، از سوی این معاونت در زمینه ابزار دقیق، برق و مکانیک با شرکت‌های صاحب صلاحیت برای بومی‌سازی همکاری لازم انجام شده، همچنین برای کارهای کوچک‌تر با توجه به مهارت آنها استفاده می‌شود.
به گفته وی، برای نخستین بار در یک سال تعمیرات ۱۰ دستگاه کمپرسور زیمنس، پیمان‌سپاری هفت دستگاه توربین و تعمیرات اساسی چهار کمپرسور هوا در منطقه ۳ انجام گرفته است.
منبع: ایران‌پترولیوم
