حدود ۶۰ درصد نفت و گاز جهان برای همیشه زیرزمین باقی می‌ماند
این مطالعه علمی نخستین ارزیابی از این نوع است که ارتباط بین اهداف اقلیمی توافق‌نامه پاریس و برنامه‌های توسعه صنعت سوخت‌های فسیلی را نشان می‌دهد. محققان این مطالعه وضع را «به‌طور کامل ناامیدکننده» توصیف کردند.
دانشمندان می‌گویند: «این تجزیه و تحلیل به این معناست که بسیاری از پروژه‌های عملیاتی و برنامه‌ریزی‌شده برای سوخت‌های فسیلی غیرقابل اجرا هستند.» به گفته محققان، پروژه‌های جدید سوخت‌های فسیلی تنها در صورتی منطقی به نظر می‌رسند که حامیان آنها باور نداشته باشند که جهان با شرایط اضطراری اقلیم مقابله خواهد کرد.
نتایج این گزارش برای صنعت سوخت‌های فسیلی «تیره» است و به این معناست که تولید نفت، گاز و زغال‌سنگ پیش‌تر به اوج رسیده است و سال آینده سه درصد کاهش می‌یابد.
کشورهایی که به‌شدت به درآمدهای سوخت فسیلی وابسته هستند مانند عربستان و نیجریه در معرض خطر جدی قرار دارند. یکی از وزیران کشورهای عضو اوپک به‌تازگی هشدار داد که اگر اقتصاد آنها به‌موقع متنوع نشود دچار «ناآرامی و بی‌ثباتی» خواهند شد.
برای حفظ افزایش دمای کره زمین زیر ۱.۵ درجه سانتیگراد، مطالعه می‌گوید:
ـ ایالات متحده، روسیه و کشورهای تازه استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی سابق، نیمی از ذخایر زغال‌سنگ جهان را در اختیار دارند، اما باید ۹۷ درصد آن را در زمین نگه دارند. این رقم برای استرالیا، ۹۵ درصد است. حدود یک‌چهارم ذخایر زغال‌سنگ جهان متعلق به چین و هند است که باید ۷۶ درصد از آن را در زمین نگه دارند.
ـ کشورهای خاورمیانه بیش از نیمی از ذخایر نفت جهان را در اختیار دارند، اما باید تقریباً دوسوم آن را در زمین نگه دارند، همچنین ۸۳ درصد نفت کانادا که از شن‌های آغشته به نفت است، نباید استخراج شود.
ـ تقریباً ذخایر همه نفت یا گاز غیرمتعارف، مانند نفت شیل (Shale Oil)، باید در زمین باقی بماند و هیچ‌گونه سوخت فسیلی را نمی‌توان از قطب شمال استخراج کرد.
پروفسور پل ایکینز (Paul Ekins) از کالج دانشگاهی لندن و یکی از تیم‌های تحقیقاتی گفت: «این به‌طور کامل ناامیدکننده است.» ما از نظر سوخت‌های فسیلی که برای تولید آن برنامه‌ریزی می‌شود، هیچ‌گاه به هدف موافقت‌نامه پاریس نزدیک نشده‌ایم.»
وی ادامه می‌دهد: «هر زمان و هر جا که نفت و گاز یافت می‌شود، هر دولتی در جهان، با وجود هر چیزی که ممکن است در مورد مقابله با تغییر اقلیم گفته باشد، سعی می‌کند تا آنجا که ممکن است آن را از زمین بیرون آورده و وارد جو کند. شرکت‌های خصوصی ذخایر خود را به‌سرعت کاهش می‌دهند، اما برای کشورهایی که دارای شرکت‌های ملی نفت هستند، فقط می‌بینند که مقدار زیادی از ثروتشان در حال از بین رفتن است.
اما جنبه مثبت این است که ما واقعاً می‌توانیم این کار را انجام دهیم. ما می‌دانیم فناوری‌های برق پاک زمانی که سازوکارهای سیاستی برای این کار ایجاد شود، می‌توانند به‌سرعت در مقیاس وسیع به‌کار گرفته شوند.»
محققان معتقدند اطمینان از انتقال عادلانه برای بسیاری از کارگران صنعت سوخت‌های فسیلی بسیار مهم است.
کریستینا فیگورس (Christiana Figueres)، رئیس دبیرخانه کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل هنگام امضای موافقت‌نامه اقلیمی پاریس، می‌گوید: «ما باید سوخت‌های فسیلی را در زمین نگه داریم. در آینده ایمن جایی برای استخراج سوخت‌های فسیلی جدید وجود ندارد. برای حفظ فعالیت‌های بشر کنونی و حفظ رفاه فردا، باید حرکت به سمت انرژی پاک شتاب گیرد.»
کریستف مک‌گلید (Christophe McGlade)، تحلیلگر ارشد آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، در این باره معتقد است: «این تحقیق نشان می‌دهد که چگونه شعارهای مقابله با تغییرات اقلیمی از واقعیت فاصله گرفته است. هیچ یک از تعهدهای خالص انتشار صفر که تاکنون از سوی کشورهای عمده تولیدکننده نفت و گاز داده شده است، شامل اهدافی مشخص برای محدودکردن تولید نفت و گاز نیست.»
درباره تأثیر اجرای سیاست‌های جهانی مقابله با تغییر اقلیم بر بخش نفت و گاز، مایک کوفین (Mike Coffin)، تحلیلگر اندیشکده مالی Carbon Tracker می‌گوید: «بسیار مهم است که سرمایه‌گذاران شرکت‌های نفت و گاز از خطرات انتقال انرژی آگاه باشند. این یک خطر بسیار واقعی است که دارایی‌های آنها بدون استفاده می‌شوند.»
طبق یک ارزیابی جدید، شرکت‌های نفتی بیش از یک تریلیون دلار در اجرای پروژه‌های ناسازگار با جهان کم‌کربن هدر می‌دهند و در این میان شرکت‌های کونوکوفیلیپس (ConocoPhillips)، اکسون موبیل (ExxonMobil)، شورون (Chevron) و شل (Shell) بیشتر در معرض این خطر هستند.
مطالعه جدید منتشره در نشریه نیچر از یک مدل پیچیده مصرف جهانی انرژی استفاده کرده است، به‌طوری که مصرف ارزان‌ترین سوخت‌های فسیلی از نظر هزینه استخراج مانند نفت عربستان را در استفاده از بودجه کربن باقی‌مانده جو در اولویت قرار داده است. در این الگو، ذخایر پرهزینه و بسیار آلاینده مانند شن‌های آغشته به نفت کانادا و نفت فوق‌سنگین ونزوئلا در زیر زمین باقی می‌ماند.
در این مطالعه، چگونگی کاهش سریع مصرف سوخت‌های فسیلی برای نمونه مصرف زغال‌سنگ در هند و چین محاسبه شده است، همچنین هزینه انرژی تجدیدپذیر جایگزین در هر کشور در نظر گرفته شده است. ذخایری به‌عنوان ذخایر زغال‌سنگ، نفت‌وگاز در محاسبات وارد شده که در سال ۲۰۱۸، پیش از همه‌گیری ویروس کرونا، استخراج آنها اقتصادی بود.
نسبت ذخایر فسیلی غیرقابل استخراج در مطالعه جدید بسیار بیشتر از مطالعه انجام‌شده قبلی در سال ۲۰۱۵ است. این موضوع ناشی از کاهش هدف دما از ۲ درجه به ۱.۵ درجه سانتیگراد در مدل و کاهش سریع هزینه‌های تجدیدپذیر و خودروهای برقی است که تقاضای نفت را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
به گفته محققان، تصویر تاریک ترسیم‌شده سناریوهای آنها برای صنعت سوخت‌های فسیلی جهان، به احتمال خیلی زیاد کمتر از آنچه نیاز است، برآورد شده است، زیرا بودجه کربن مورد استفاده تنها شانس ۵۰ درصد احتمال حفظ افزایش دمای ۱.۵ درجه سانتیگراد را می‌دهد و دانشمندان حذف سطح قابل توجهی از دی‌اکسیدکربن از جو را با کمک فناوری‌هایی که هنوز در مقیاس بزرگ ثابت نشده است، فرض کردند.
محققان می‌گویند «نشانه‌های امیدوارکننده‌ای» وجود دارد، زیرا تولید جهانی زغال‌سنگ در سال ۲۰۱۳ به اوج خود رسید و حتی برخی تحلیلگران صنعت معتقدند تولید نفت اکنون در اوج تقاضا یا نزدیک به آن است. آنها می‌گویند اقدام برای کاهش تولید نفت می‌تواند شامل پایان دادن به پرداخت یارانه‌ها، اعمال مالیات و حتی ممنوعیت اکتشاف‌های جدید باشد. دانمارک و کاستاریکا به‌تازگی اتحادیه‌ای از کشورها را برای تعیین تاریخ پایان سوخت‌های فسیلی ایجاد کرده‌اند.
در عین حال، سخنگوی انجمن بین‌المللی تولیدکنندگان نفت و گاز می‌گوید: «تأمین نیاز جهانی انرژی در حین دستیابی به کربن‌زدایی یک اولویت برای صنعت و جامعه است. دستیابی به این هدف بدون سرمایه‌گذاری بیشتر در میدان‌های جدید نفت و گاز مستلزم استقرار گسترده منابع و ارتقای کارایی دیگر منابع انرژی و سرمایه‌گذاری عظیم در فناوری‌های جدید لازم است که همگی با سرعتی باید افزایش یابد که تاکنون شاهد آن نبوده‌ایم.»
وزیران انرژی کشورهای غنی از سوخت فسیلی اخیراً پیشنهادهای کاهش اکتشاف و تولید را رد کرده‌اند. کیث پیت (Keith Pitt) از استرالیا گفت: «گزارش‌ها درباره مرگ قریب‌الوقوع زغال‌سنگ بسیار اغراق‌آمیز است و آینده آن بسیار فراتر از سال ۲۰۳۰ تضمین شده است.» در ماه ژوئن، عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی، درباره گزارش خالص انتشار صفر کربن آژانس بین‌المللی انرژی گفته بود: «من معتقدم این دنباله‌ای از فیلم تخیلی لا لا لند (La la Land) است.»
